BİRİNCİ SAMNİT SAVAŞI
(MÖ 343-341)
Galyalıların milattan önce 4. yüzyılın başlarında yaptığı istilaları atlatmayı başarabilen Roma, bölgesinde genişleme amacı güdüyordu. İlk iş olarak Galya İstilası esnasında çekilmek zorunda kaldıkları Latinium ve Etruria bölgelerini tekrardan topraklarına katan Romalılar, bölgelerinde güçlü bir konum sahibi olmuşlardı.
Milattan önce 343 senesinde Samnitler de batıya doğru genişlemeye başladı. İlk hedefleri olarak güneybatı komşuları olan Sidicini kabilesini seçtiler. Sidicini kabilesi güneylerinde kalan Campania bölgesinden yardım talep etti. Campania'daki şehirlerin içerisinde en büyüğü olan Capua ve Campania Birliği bu çağrıyı yanıtsız bırakmadı ve Sidicinilere yardım etmek üzere bölgeye hareket etti. Ancak Samnitler Sidicini topraklarında zorlanmadan zafer elde ettiler. Güneye ilerlemeye devam eden Samnitler Campania'lıları ikinci kez daha savaş alanında yenilgiye uğrattıktan sonra Capua şehrini kuşatmaya başladılar.
Campania'lılar bu saldırı üzerine Roma'lılardan yardım istedi. Bu dönemde Büyük İskender'in babası olan İkinci Filip ve Makedonya Ordusu doğudaki Perslerle meşgul olduklarından batıda kalan Yunan kolonilerinin Makedonya'dan yardım istemesi mümkün değildi. Daha doğuda kalan Adriyatik kıyısındaki şehirler Epirus gibi şehirlerden yardım talep edebiliyordu ancak daha izole bir coğrafyada bulunan Capua'nın tek çaresi Roma'ydı.
Bu yardım isteği Roma'yı büyük bir ikilemde bıraktı. Roma Galya İstilası sonrası Latium ve Etruria bölgelerinde genişlerken güney topraklarını güvende tutmak için Samnitlerle müttefik olmuştu ve son 10 senedir Romalılarla Samnitler müttefikti. Öte yandan Romalılar Samnitlerin bereketli Campania topraklarını ele geçirmesini kesinlikle istemiyorlardı.
Kayıtları tarihçiler arasında pek bir tartışma konusu olan Livy'e göre Roma Senatosu ilk olarak Capua'dan gelen yardım talebini reddetti. Bu cevap üzerine Campania'lılar politik bir karar vererek Roma'ya bağlanmak istediklerini dile getirdiler. Bu durum Roma Senatosuna başka çare bırakmadı. Roma derhal şehri kuşatmakta olan Samnitlere elçi gönderip Roma'ya katılmış olan bu şehrin kuşatılmasının derhal durdurulmasını talep etti. Samnitler bu talebe karşı öfkelenmişlerdi ve Samnitlerin reddi Birinci Samnit Savaşını beraberinde getirdi.
Milattan önce 343 senesindeki Konsüllerin her ikisi de Samnitlere karşı ordu yönetmekle görevlendirilmişti. Marcus Valerius Corvus yönetimindeki Roma ordusu Campania bölgesine ilerlerken Cornelius Arvina Samnium'a ilerledi.
Samnitlerle ilk karşılaşan Valerius oldu. Campania bölgesinin güneyine doğru ilerleyen Valerius, Napoli'nin batısında bulunan Gaurus dağına ulaştı. Tarihsel kayıtlarda Samnitlerin ne zaman Capua'yı kuşatmaktan vazgeçtiği ve bu bölgeye geldiği yer almamaktadır. Gaurus Dağı Muharebesi geceyarısına kadar sürdü ve muharebeden Romalılar zaferle ayrıldı. Samnitler savaş alanından geri çekilmek zorunda kaldılar ve geri çekilmeleriyle birlikte Capua kurtulmuş oldu.
Cornelius Arvina ordusuyla Samnium bölgesine hareket ediyordu. Saticula bölgesine giren Arvina Samnitler tarafından kurulmuş bir pusuya düştü. P. Decius Mus ordunun geri kalanının kontrolünü alıp orduyu tüm ovayı yukarıdan gören bir tepelik araziye çıkarttı. Romalıların bu hamlesiyle kafaları karışan Samnitler pusuya düşürdükleri Roma ordusunu ellerinden kaçırdılar ve ikinci gün Samnitler ikinci bir yenilgi aldı.
Samnit Savaşları içerisinde Samnitler etkileyici bir şekilde sürekli yeni ordular kurarak Romalılara karşı koymaya çalıştı. Yeni kurulan Samnit Ordusunun Campania bölgesine doğru ilerlemesi üzerine Valerius Capua'daki ordusunu geriye çekerek bu kurulan yeni ordunun üstüne yürüdü. Valerius Suessula bölgesinde yapılan bu muharebede ikinci zaferini alacaktı.
Bu son zafer ile Birinci Samnit Savaşı fiilen sona erdi, ancak resmiyette barış milattan önce 341 senesine kadar imzalanmayacaktı. Milattan önce 342 senesinde Roma ordusunun büyük bir kısmı Latin ayaklanmasını engellemek üzere bölgeden çekildi. Latin Birliği Samnitlerle Romalılar arasında yapılan savaşı bölgedeki Roma üstünlüğünü kırmak adına iyi bir fırsat olarak görüyordu. Konsül Mamercus ordusuyla birlikte Samnium'a geldi ve burada Samnitli barış elçileriyle görüştü. Samnitler Roma ile aralarındaki savaşın sona ermesini ancak Sidicine kabilesine saldırmaya devam edebilmelerini talep ediyordu. Romalılar ordularının 1 yıllık maliyetini tazminat olarak elde etmeleri karşılığında Samnitlerin bu teklifini kabul etti.
Romalıların Samnitlere karşı tutumlarının değişmesinin en büyük sebebi Latin tehditinin artmasıdır. Bu savaştan kısa bir süre sonra gerçekleşecek olan Latin Savaşı'nda Roma bu sefer Samnitlerle müttefik olacak ve eski müttefikleri Latinler ve Campania'lara karşı savaşacaktır.