Babai İsyanı
Babai İsyanı, Büyük Selçuklu Devleti`nde çıkan isyan. Babai Ayaklanması, Anadolu Selçuklu Devleti tarihindeki en büyük ayaklanmadır. 1239’da Baba İlyas’ın öncülük ettiği ayaklanma, Anadolu Selçuklu ordusunca güçlükle de olsa bastırıldı. Ama bu olayın izleyen önemde ortaya çıkan ve Babailik olarak bilinen dinsel-siyasal hareketin etkisi yıllarca sürdü.
XIII. yy`da (1239) Büyük Selçuklu Devleti`nin feodal eşitsizlikliklerine ve baskılarına karşı Güneydoğu Anadolu civarında ortaya çıkan daha sonra da Orta Anadolu`ya kadar yayılan sınıf mücadelesi kökenli köylü ayaklanmasıdır. Ayaklanmanın merkezi Amasya`dır. Ayaklanma lideri Danişmentliler döneminde Kayseri kadılığı yapmış olan Baba İlyas`dır.
Nedenleri
Baba İlyas, Yesevilik tarikatına bağlı ve inançlarını Anadolu'daki Türkmenler arasında yaymaya çalışan bir dervişti. Anadolu Selçuklu yönetimi altında kötü koşularda yaşayan Türkmenler arasında çok sayıda izleyicisi vardı. Baba İlyas, Tanrı sevgisinin dinin katı kurallarıyla oluşmayacağını, bunu ancak insanın kendi sevgisiyle yaratabileceğini söylüyordu. Kadın-erkek ayrımına karşı çıkıyor, bütün insanların eşitliğini savunuyordu. Türkmenlerin o zamanki yaşamlarına son derece uygun olan ortak mülkiyete dayalı bir toplumsal düzen öneriyordu.
13. yüzyılda Moğol baskısıyla çok sayıda Türkmen, Azerbaycan ve Horasan'dan Anadolu'ya göçmüştü. Ama Anadolu Selçuklu yönetimi bu kitlelerin batı kesimlerine geçmelerine izin vermiyordu. Anadolu’da yerleşik yaşama geçmiş olan Türkmenler ile bu yeni gelen göçer Türkmenler arasında da otlak ve kışlak paylaşımında anlaşmazlıklar yaşanıyordu. Anadolu’da dar bir bölgede sıkışıp kalan Türkmenler kısa sürede yoksulluğa sürüklendiler. Bu durum göçerler ile yerleşik Türkmenler arasında çatışmalara yol açtı. Anadolu Selçuklu yönetimi yerleşik olan halkı koruyor ve yeni gelen Türkmenleri cezalandırıyordu. Anadolu Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in adaletsiz yönetimi, yoksul ve haksızlığa uğrayan geniş Türkmen kitlelerinin Baba İlyas'ın çevresinde toplanmasına da yol açtı. Baba İlyas’ın yardımcısı olan Baba İshak, Türkmenleri örgütledi ve onları bir ayaklanmaya hazırladı. Artık Türkmenler Baba İshak’tan gelecek işareti beklemeye başlamışlardı. Bu sırada II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in Baba İlyas'ın üzerine asker göndermesi ayaklanmayı ateşledi.
Bastırılması
Baba İshak'ın ayaklanma Türkmenlerin yanı sıra, Halep ve Antep yöresine sürülmüş olan Harezm Türkleri de katılınca ayaklanma geniş bir bölgeye yayıldı. Elbistan'da yenilen Anadolu Selçuklu ordusu Sivas'ı ayaklanmacılara bırakmak zorunda kaldı. Ardından Amasyave Kayseri de ayaklanmacıların eline geçti. Ayaklanmacılar başkent Konya’yı tehdit etmeye başlayınca, II. Gıyaseddin Keyhüsrev buradan ayrılmak zorunda kaldı. Baba İlyas'ın Amasya Kalesi'nde öldürülmesi ayaklanmacıları daha da kışkırttı. Ayaklanmacılar Kırşehir'e doğru ilerlemeye başladı. Ama bu arada Anadolu Selçuklu ordusu da toparlanmıştı ve paralı Frank askerlerinin katılmasıyla güçlenmişti. Kırşehir çevresindeki savaşta Anadolu Selçuklu ordusu ayaklanmacıları yenilgiye uğrattı. 1240'ta Amasya'da Baba İshak asılarak öldürüldü ve ayaklanmacıların çoğu kılıçtan geçirildi. Babai Ayaklanması, Anadolu Selçuklu Devleti'ni iyice güçsüz duruma düşürdü ve Anadolu Selçukluları Anadolu’ya giren Moğol 1243’teki Kösedağ Savaşı’nda teslim olmak zorunda kaldı.
Babai İsyanı, Büyük Selçuklu Devleti`nde çıkan isyan. Babai Ayaklanması, Anadolu Selçuklu Devleti tarihindeki en büyük ayaklanmadır. 1239’da Baba İlyas’ın öncülük ettiği ayaklanma, Anadolu Selçuklu ordusunca güçlükle de olsa bastırıldı. Ama bu olayın izleyen önemde ortaya çıkan ve Babailik olarak bilinen dinsel-siyasal hareketin etkisi yıllarca sürdü.
XIII. yy`da (1239) Büyük Selçuklu Devleti`nin feodal eşitsizlikliklerine ve baskılarına karşı Güneydoğu Anadolu civarında ortaya çıkan daha sonra da Orta Anadolu`ya kadar yayılan sınıf mücadelesi kökenli köylü ayaklanmasıdır. Ayaklanmanın merkezi Amasya`dır. Ayaklanma lideri Danişmentliler döneminde Kayseri kadılığı yapmış olan Baba İlyas`dır.
Nedenleri
Baba İlyas, Yesevilik tarikatına bağlı ve inançlarını Anadolu'daki Türkmenler arasında yaymaya çalışan bir dervişti. Anadolu Selçuklu yönetimi altında kötü koşularda yaşayan Türkmenler arasında çok sayıda izleyicisi vardı. Baba İlyas, Tanrı sevgisinin dinin katı kurallarıyla oluşmayacağını, bunu ancak insanın kendi sevgisiyle yaratabileceğini söylüyordu. Kadın-erkek ayrımına karşı çıkıyor, bütün insanların eşitliğini savunuyordu. Türkmenlerin o zamanki yaşamlarına son derece uygun olan ortak mülkiyete dayalı bir toplumsal düzen öneriyordu.
13. yüzyılda Moğol baskısıyla çok sayıda Türkmen, Azerbaycan ve Horasan'dan Anadolu'ya göçmüştü. Ama Anadolu Selçuklu yönetimi bu kitlelerin batı kesimlerine geçmelerine izin vermiyordu. Anadolu’da yerleşik yaşama geçmiş olan Türkmenler ile bu yeni gelen göçer Türkmenler arasında da otlak ve kışlak paylaşımında anlaşmazlıklar yaşanıyordu. Anadolu’da dar bir bölgede sıkışıp kalan Türkmenler kısa sürede yoksulluğa sürüklendiler. Bu durum göçerler ile yerleşik Türkmenler arasında çatışmalara yol açtı. Anadolu Selçuklu yönetimi yerleşik olan halkı koruyor ve yeni gelen Türkmenleri cezalandırıyordu. Anadolu Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in adaletsiz yönetimi, yoksul ve haksızlığa uğrayan geniş Türkmen kitlelerinin Baba İlyas'ın çevresinde toplanmasına da yol açtı. Baba İlyas’ın yardımcısı olan Baba İshak, Türkmenleri örgütledi ve onları bir ayaklanmaya hazırladı. Artık Türkmenler Baba İshak’tan gelecek işareti beklemeye başlamışlardı. Bu sırada II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in Baba İlyas'ın üzerine asker göndermesi ayaklanmayı ateşledi.
Bastırılması
Baba İshak'ın ayaklanma Türkmenlerin yanı sıra, Halep ve Antep yöresine sürülmüş olan Harezm Türkleri de katılınca ayaklanma geniş bir bölgeye yayıldı. Elbistan'da yenilen Anadolu Selçuklu ordusu Sivas'ı ayaklanmacılara bırakmak zorunda kaldı. Ardından Amasyave Kayseri de ayaklanmacıların eline geçti. Ayaklanmacılar başkent Konya’yı tehdit etmeye başlayınca, II. Gıyaseddin Keyhüsrev buradan ayrılmak zorunda kaldı. Baba İlyas'ın Amasya Kalesi'nde öldürülmesi ayaklanmacıları daha da kışkırttı. Ayaklanmacılar Kırşehir'e doğru ilerlemeye başladı. Ama bu arada Anadolu Selçuklu ordusu da toparlanmıştı ve paralı Frank askerlerinin katılmasıyla güçlenmişti. Kırşehir çevresindeki savaşta Anadolu Selçuklu ordusu ayaklanmacıları yenilgiye uğrattı. 1240'ta Amasya'da Baba İshak asılarak öldürüldü ve ayaklanmacıların çoğu kılıçtan geçirildi. Babai Ayaklanması, Anadolu Selçuklu Devleti'ni iyice güçsüz duruma düşürdü ve Anadolu Selçukluları Anadolu’ya giren Moğol 1243’teki Kösedağ Savaşı’nda teslim olmak zorunda kaldı.
![[+]](https://forum.strategyturk.com/images/majestic/collapse_collapsed.png)
