[Duman]

Tarihte ismi geçen ilk Kaledonyalı olan Calgacus'a dair bilinenler Romalı tarihçi Tacitus'un Agricola eserine dayanır. Tacitus kendisini "soyluluğu ve cesaretiyle Kaledonyalı şefler arasında en önde geleni" olarak tanımlamış, Calgacus'un Mons Graupius Muharebesi öncesi birliklerine verdiği konuşmaya eserinde yer vermiştir:

Savaşın kaynağına ve içerisinde bulunduğumuz durumun gerekliliklerine bakıldığında rahatlıkla söyleyebiliriz ki bu muharebe Britanya'nın tamamının özgürlüğüyle sonuçlanacak olayların tetikleyicisi olacaktır.

Bizler kölelik nedir bilmeyiz. Roma filosu tarafından tehdit edilmeye devam ettiğimiz müddetçe kaçabileceğimiz ne bir toprak parçası, sığınabileceğimiz ne de güvenli bir liman kalmamıştır. Cesur olanın ihtişamı bulabildiği muharebe meydanında, korkaklar da elbette korunaklı bir yer bulabilirler. Bizler dünya üzerinde özgür kalan son milletiz ve fethedilenlerden uzakta olan konumumuz bu zamana kadar köleliğe tabi tutulmadan yaşayabilmemizi sağlamıştır. Bilinmeyen her şeye fazla değer verilir fakat dünyanın ve özgürlüğün uçlarında yaşayan bizlerin ardında Romalılardan dahi daha ölümcül olan dalgalar ve kayalıkların dışında bir şey kalmamıştır.

İtaat ederek veya iyi davranış göstererek onlarla anlaşmanın bir faydası yoktur. Onlar tüm dünyayı talan etmişlerdir, karaları talan ettikten sonra denizlere açılmışlardır. Eğer düşmanları zenginse onu yağmalamak isterler, eğer düşmanları yoksulsa ona hükmetmeyi arzularlar. Ne doğu ne batı onları tatmin etmeye yetmiştir. Dünya üzerinde zenginliği ve yoksulluğu aynı derecede arzulayan yegane insanlar onlardır. Yaptıkları hırsızlıkları, talanı, yağmayı imparatorlukları için yaptıklarını söylerler. Her yeri yakıp yıkarlar, sonra da buna barış derler.

Calgacus'un konuşmasıyla Tacitus bir yabancının Roma İmparatorluğu'na olan eleştirisini yansıtmayı amaçlar. Romalıların tiran olarak yansıtılması, Agricola'nın kaleme alındığı dönemde İmparator Domitian'ın sarsıntılı hükümdarlığıyla ilişkilendirilebilir. Calgacus konuşmasında, Roma İmparatorluğu'nun fethettiği bölgelere barış getirme anlayışından farklı olarak yapılan fetihlerin fethedilenler için barış değil kölelik anlamına geldiğini vurgular. Eserde bu konuşma Calgacus'a atfedilse de, Tacitus'un kendi görüşlerini de yansıttığı düşünülür.

Calgacus'un konuşması genellikle "ubi solitudinem faciunt, pacem appellant" kısmıyla bilinir: her yeri yakıp yıkarlar, sonra da buna barış derler.