[elefsar]

Bizim için Geleneksel Türk Okçuluğu olarak geçen kavram. Ancak diğer milletlerin de tarihteki okçularını kapsaması için, konuyu Geleneksel Okçuluk olarak açtım.

İlk okçuluk m.ö. 15000 li yıllarda ortaya çıkmış. Bunu bulunan tarihi ok uçlarından ve mağaralara çizilen resimlerden anlıyoruz.
Her millette farklı nitelikte ve önemde olmak üzere 20.yy a kadar savaş aleti, avcılık ve spor amaçlı olarak kullanılmış. Halen en gelişmiş silahı ok ve yay olan kabileler mevcut.

Türklerde ise ilk İskitler-Sakalar döneminde okçuluk yapıldığına dair kanıtlarımız var. Ancak dönüm noktası Asya Hun İmparatorluğu kuruluşunda Mete Han'ın tahta çıkması ile olmuş. Zira kendisi ordu düzenini sağladıktan sonra bazı askeri gelişimlerde de bulunmuştur. Okçulukta ise icat ettiği ıslıklı ok (çavuş oku) pek çok alanda Türklere avantaj sağlamıştır.



Bu oklar havada hareket ederken ince bir ıslık sesi çıkartıyorlar. Bunu Mete Han iki amaçla kullanmış. Birincisi savaş alanında kendi ve komutanları ıslıklı ok attığı zaman tüm askerleri ıslığı takip edip ok atılan yeri tespit ederek ivedi olarak aynı yere ok atmışlar. Bu da stratejik noktalarda önemli ani kırılmalara neden olmuş. İkincisi ise savaş başlangıcında karşı tarafın moralini bozmak üzere, neredeyse tüm ordu aynı anda ıslıklı ok gönderiyorlarmış. Tabi binlerce ıslık oku müthiş bir ses çıkartıyor. Dolayısıyla düşman kuvvetleri daha savaş/muharebe başında büyük dezavantaja uğruyorlar.

Mete Han'dan daha sonra ikinci kırılma zamanı Göktürkler zamanında yaşanıyor. Zira üç parçalı kompozit Türk yayını geliştiriyorlar. Bu yay manda boynuzu, ağaç ve hayvan tendonundan yapılıyor. Yapımı 6 ay ile 3 yıl arasında değişiyor. Ancak aşırı sağlam ve aynı zamanda fazlasıyla esnek oluyor. 
At üzerinde okçuluk yapan Türkler için yayın kısa olması hayati öneme sahip, zira uzun yayı at üzerinde kullanamazlar. Bu üç parçalı yay ise kısa kalan yaya yüksek seviyede atış gücü sağlıyor.

Türk okçuluğunun nirvanası ise Osmanlı döneminde yaşanıyor. Yay ve ok teknolojisinde dünya lideri olan Türkler, Osmanlı zamanında dünyanın en güçlü yaylarını üretiyorlar.
Şöyle ki yayın kuvveti libre ile ölçülür. 2 libre yaklaşık 1 kilograma eşittir. Osmanlı'da ise okçular ortalama 120 libre yay kullanıyorlardı. Günümüzde okçuluğa yeni başlayan yetişkin bir erkek 30 libre, orta seviye öğrenen 40 libre, ileri seviye yay kullanan kişi ise 55-60 libre yay kullanmakta. Osmanlı'da ise bu libredeki yayları eğitim-talim yayı olarak kullanıyorlarmış :)



İstanbul'un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmet İstanbul'da Okçular Tekkesini kuruyor. Bu tekke hem araşırma hem geliştirme yapıyor. Osmanlı'daki okçulara ise Kemankeş deniyor. Keman-yay, keş-çeken demek. Tirzen, tir-ok zen-atan da kullanılmış. Kemankeş Arapça, tirzen Farsça kökenli. 

Bir kemankeş dakikada yaklaşık 20 ok atabilmekteydi. Bu da 3sn bir oka tekabül eder. Benim şahsi rekorum 3.15 saniye bir ok. Öğrencilerim ve takım arkadaşlarımda ortalama 4 saniye. Osmanlıda 3 saniye ortalama değer :D.
Bu hız ateşli silahlara uzun süre geçmememizin sebeplerinden biridir. Zira bir arkebüzü bir kere ateşlemek yerine en az 20-30 ok atılabilmekteydi. 



Menzil olarak ise kırılamamış dünya rekorlarının "hâlâ" sahibiyiz. Mevcut dünya rekoru (el ile yay kullanarak en uzun mesafeye atılan ok) 846 metre. Rekor sahibi ise Tozkoparan İskender. 
Okçular tekkesine girmek için bir kemankeşin (daha doğrusu kemankeş olmak isteyen bir okçunun) en az 400 metre ok atması gerekiyor. Avrupa'da uzun yay (long bow) ile ünlenen ve Avrupa'nın en iyi okçuları olan İngilizler ortalama 250 metreye, en uzun olarak da 400 metreye ok atabilmekteler :). Kendi yarışmalarının çoğunda 350-400 metre menzil sahipleri rekor kırarken, Osmanlı'da 400 metre altına ok atan kişi tekkeye alınmaz üstüne kepaze olur (rezil olur) ve eline kepaze adı verilen talim yayı verirlerdi. Bu yaylar yaklaşık 50-70 libre çekiyorlar. Kepaze olmak deyimi ise buradan geliyor.
Günümüzde kepaze yayları ortalama 15-25 libreler :).

Şimdilik burada bırakayım, daha çok ayrıntı var zamanla paylaşırım. Sizlerden bilgisi, ilgisi olanları da konu altında beklerim.