[uçan erişte]

Hindistan'daki Hoysala İmparatorluğu'nun başkenti Belur.
Görkemli Çennakeşava Tapınağı'na ev sahipliği yapan bu kentin eski adı Velur veya Vellur.
Telugu dilinde వెలి / veli beyaz ve ఊరు  / uru şehir demek. Yani bu birleşik ismin kelime anlamı "Akşehir".
4. yüzyılda yaşamış Sanskrit dilbilimci Panini'ye göre bu şehrin adı Vidura olup zengin kristal madenleriyle meşhur olduğu "Ak" veya "Parlak" denmiş.
400 yıl kadar hüküm sürmüş ve edebî anlamda zengin bir imparatorluğu altın çağına çıkarmış bir başkent için ideal bir isim.
Sanskrit dilinde वैडूर्य / vidūra şeklinde ifade edilen kelime, Prakrit ve Eski Farsçaya geçen ويلوريا / veluriya kelimesinin de kaynağı oluyor.
Buradan göçüşmeye uğrayarak Greklere geçmiş: βηρυλλος / bēryllos. İki dudaksıl ses B ile V sesleri diller arasında değişkenlik gösterir.
Eski Ermenicede բերիւղ / beriwł ve Kürtçede belûr şeklinde de karşımıza çıkıyor.

Antik Çağda Mısır'ın Batlamyus Hanedanı'ndan beri kullanılmış olan bir zümrüt türü olarak ifade edilen "beril" taşı için kullanılmış. Latince beryllus.
18. yüzyılda ise başlı başına bir element olduğu anlaşıldıktan sonra berilyum adı verilmiş.
Halk Latincesinden evirilen İtalyancada brillare fiili parlamak ve parıldamak demek. Bunun isim hâli olan parıldayan ise brillante. Aynı zamanda İngilizcede parlak, göz alıcı ve ışıl ışıl anlamlarının yanı sıra mecazen "parlak zekâyı" ifade eden brilliant kelimesinin de kökeni.
Bu kelime Ceneviz ve Venediklilerden Osmanlılara da geçmiş: پيرلانتي / pirlantî.
Bugün kristal elmas kesiminde kullanılan pırlanta şekliyle kullanıyoruz.

Yeri gelmişken Yunanca κρύσταλλος / krústallos berrak buz demek.
Grekçe κρύος / kruos buz ve don anlamlarına gelen bir kelime.
Hroso şekliyle Cermen dillerine geçip İngilizce frost kelimesinin kökeni olduğu da iddia edilir.
Fen bilimlerinde maddelerin donarken büründüğü parlak şekilli yapılar için kullanılır. Misal, kar kristalleri.

Farsçaya bir geri dönüş yapalım. Eski Farsça ويلوريا / veluriya Semitik dillere de girmiş. Benzer şekilde V->B dönüşümü ile Aramca בלורא / blūrā ve Arapça بِلَّوْر / billawr ve بيلور / bilur şeklinde karşımıza çıkmış. İsim ve sıfat olarak Osmanlı Türkçesine kristal anlamıyla بلور / billûr şeklinde girmiş.
Hatta Hırvatça ve Sırpçadaki kristal anlamına gelen биљур / biljur, Türkçeden alıntıdır.

Parlak kristalden yapılmış cam eşyaların yanı sıra zamanla doğrudan bu nesnelerin de adı hâline gelmiş. Yani birçok yerel ağızda camdan yapılmış bardak, şişe veya kâse anlamında kullanılır.

Ayrıca halk arasında "koç yumurtaları" için de bu isim kullanılıyor.
Etimolojik kökenine rastlamadım. Fikir yürütürsek koyun sürüsünün devamı için gereken sperm gibi üreme için değerli bir hücreyi barındıran (kâselik) ve kristal cam gibi hassas bir organ için düşünülmüş olabilir.

Tam bu noktada şunu eklemeden olmaz:

Spoiler

http://www.youtube.com/watch?v=952O1su72Y0#t=1m24s

Bu durumda yapmanız gereken ilk şey, Belur'daki tapınağın önüne kristal bir kâse içine bir çift koç yumurtası bırakıp üzerini karla kaplamaktır.