[Duman]

KAYIP HALKLAR: SAKSONLAR

Kayıp Halklar Konu Dizisinin Mayıs sayısında, yaptıklarıyla tarihin şekillenişinde önemli roller almış Saksonları ele alacağız. Saksonlar günümüzde Hollanda, Almanya ve Danimarka topraklarına düşen, Kuzey Denizi kıyılarında yaşamış bir Cermen halkı. İsimlerini 'seax' adı verilen, bu halk içerisinde kullanımı bir hayli popüler olan bir bıçak türünden alırlar. Tarihte Saksonlara dair ilk kayıtlar, 2. ve 3. yüzyıl içerisinde Romalılar tarafından tutulmuştur. Romalıların kayıtlarında 'Sakson' adı altında bölgedeki Angluslar, Frizyalılar ve Jütler gibi diğer kavimlerin de kastedildiği varsaılabilir. Bu halkların her biri birbirine oldukça yakın bir dil konuşmuşlardır.

Saksonlar kayıt tutma işlerine pek ilgi göstermediğinden, Saksonlara dair bildiğimiz çoğu şey Romalılara veya onlarla etkileşim içerisinde olmuş genellikle din adamlarına dayanır. Saksonlar aynı zamanda Roma'nın son dönem muhatap olmak zorunda kaldığı 'barbar' olarak adlandırılan halklardan biridir.

BÖLÜM 1: İMPARATOR CARAUSIUS
Tarihte Saksonların kendine ev edindiği bölgenin hemen güneyinde, bir başka Cermen halkı olan Franklar bulunuyordu. Franklar bölgede oldukça güçlülerdi ve Frankların ilerisinde Roma İmparatorluğu'nun toprakları bulunuyordu, bu gibi sebeplerden dolayı Saksonlar güneye doğru hareket etmeyi makul bulmadılar ve bunun yerine gözlerini denize çevirdiler. 3. yüzyılın sonlarına doğru Saksonlar, Frank askerlerle birlikte Kanal bölgesinde hem Galya hem de Britanya tarafında çeşitli yağmalar düzenlediler. Bu yağmalar sonrasında Roma yönetimindeki Britanya, kıyı bölgelerine çok sayıda kale inşa etmek zorunda kaldı. Genellikle stratejik öneme sahip limanlara ve nehir ağızlarına kurulan bu kaleler bu bölgedeki maddelerin güvenliğini sağlıyordu.

Geleceğin Roma İmparatoru Maximian'ın lejyonlarını yöneten Menapili komutan Carausius'a, 285 yılında bölgedeki Frank ve Sakson istilacıları temizleme görevi verildi. Carausius oldukça başarılı bir şekilde 286 yılına gelindiğinde Frank ve Saksonların denizdeki gücünü büyük ölçüde kırmıştı, ancak Roma'daki iç siyasetin gayet sıradan bir sonucu olarak, istilacılarla işbirliği yapıp çalınan mallardan pay almasıyla suçlandı ve İmparatorluğa yükselen Maximian tarafından idamla mahkum edildi. Haksızlığa uğradığını düşünen Carausius, kendisini Britanya'nın İmparatoru ilan etti ve 293 yılına kadar Britanya'yı kendi yönetimi altında tuttu. 293 yılında savaş alanında hayatını kaybetmesi üzerine Britanya tekrardan Roma hakimiyetine girdi.

Öte yandan anakarada Sakson Konfederasyonu içerisinde çalkantılar meydana gelmeye başlamıştı, 4. yüzyılın başlarında çok sayıda Sakson, yanlarında Angluslar gibi bazı Cermen gruplarla birlikte Britanya'ya göç etti. Roma kontrolündeki Britanya'da çok sayıda Sakson asker lejyoner olarak orduda yer edinmişti ve bu askerlerin Carausius'un isyanı esnasında anaradaki Saksonları Britanya'ya göç etmesi için teşvik ettiği tahmin edilir. Ancak bu göç hareketi, Carausius'un ölümü sonrasında da devam etmiş, hatta artmıştı.

Tarihin bu döneminde Saksonların izlerini bıraktığı tek bölge Britanya'nın güneydoğu kıyısı değildir, İmparator Constantine'in ölümü sonrası Roma İmparatorluğu'nun kuzey sınırları aralarında Saksonların da olduğu çok sayıda Barbar kavminin istilasına maruz kalmıştı. Romalı tarihçi Zosimus, yazıtlarında Constantine'den sonra İmparator olan Constantius'un 350 yılında yüzleştiği Barbarlardan biri olarak Saksonlardan da bahseder.

Aralarında Frankların, Alemannilerin ve Saksonların olduğu Barbar kavimleri Ren nehrinin kıyısında 40 şehri sadece ele geçirmekle kalmamış, bu şehirleri aynı zamanda yakıp yıkmıştı. Devasa miktarda, sadece asker değil bir halk olarak hareket eden bu barbarlar, ele geçirdikleri topraklardaki ganimetleri aralarında paylaşırken İmparator Constantius güç bela bu krizi çözebileceği kanısına kapılmıştı.

BÖLÜM 2: SAKSON GÖÇLERİ
5. yüzyılın başlarına gelindiğinde, Britanya üzerindeki Roma hakimiyeti gittikçe zayıflamıştı. Bölgedeki birçok askeri birim, Roma'nın anakarada zorluklar yaşaması üzerine anakaraya çekilmişti. 410 yılına gelindiğinde ise Romalılar fiilen Britanya'yı terketmişlerdi, geriye küçük devletler halinde sürekli olarak birbiriyle savaşan ve rekabet eden Romalılaşmış Britonlar kalmıştı. Bu durumu fırsat bilen Saksonlar, Britanya'daki topraklarını genişleterek burada çok sayıda krallık kurdular, bu krallıkların isimlerindeki 'sex' ekinden Sakson Krallığı olup olmadığı anlaşılabilir (Sussex, Wessex, Essex).

Antik kaynaklar, Saksonların ilk Britanya'ya çıkışlarına dair farklı bilgiler içermektedir. Saksonlara dair günümüzde önemli sayılan 3 eser bulunmaktadır. Bunlardan birincisi Gildas tarafından yazılmış De Excidio Britanniae eseri, ikincisi Bede tarafından yazılmış Historia Ecclesiastica, üçüncüsü ise çok sayıda kişinin yazarlık yaptığı Anglo-Saxon Chronicle'dır. Ortaçağ'dan Britanyalı bir rahip olan Bede'ye göre, Britonlar İskoç ve Piktlere karşı zorluk yaşamaları üzerine kendilerine yardım etmeleri için Sakson paralı askerler kiralarlar. Britonlarla birlikte İskoç ve Piktleri yenilgiye uğrayan Saksonlar, savaş bittikten sonra Britonlara saldırır ve bölgede üstün güç haline gelir. 6. yüzyılda yaşamış bir diğer Britanyalı rahip olan Gildas'a göre ise Saksonlar "köpek ve aslanlar kadar vahşi" bir halktır ve ona göre "bu topraklara bu zamana kadar Saksonlardan daha kötü bir şey uğramamıştır". Gildas aynı zamanda Saksonları, Britanyalıların günahlarından ötürü Tanrı'nın bir cezalandırması olarak yorumlamıştır.

Angluslar ve Saksonlar Britanya'ya ilk olarak üç uzun gemiyle geldi. Bu topraklarda edindikleri başarılar sonrasında gelen nüfus ciddi bir artış gösterdi. İlk olarak Piktleri ve İskoçları yenilgiye uğrattılar, ardından müttefikleri olan Britonları kılıçtan geçirdiler. Yorulduklarında neredeyse adanın tamamını kılıç veya ateşle ele geçirmişlerdi. Britonlara saldırı sebepleri olarak Britonların onlara vaadedilenden çok daha düşük miktarda ödeme yapmasını öne sürüyorlardı.

Anglo-Saxon Chronicle'da Saksonların Britanya'ya farklı liderlerle farklı gruplar halinde göç etmesinden bahsedilir. Bu farklı gruplar Britanya'da farklı krallıklar kurmuşlardır. 449 yılına gelindiğinde 3 gemi ile çıkartma yapılmış ve Kent şehri ele geçirilmişti. 477 yılında ÆLlle yine 3 gemiyle çıkartma yaparak Sussex'i ele geçirdi, Cerdicise 5 gemiyle geldi ve Wessex'i kurdu.

Sakson Krallarının en meşhuru Cerdic'tir. 519 ila 534 yılları arasında hüküm sürmüştür. Anglo- Saxon Chronicle'da 519 yılı için tutulan bir kayıtta "Bu yıl Cerdic ve Cynric Batı Saksonların (West Saxons - Wessex) Kralı ünvanını elde etti" ibaresi bulunur. 520 yılında Kral Arthur ile savaştığı öne sürülür ancak bu savaşın 1 yıl daha erken gerçekleşmiş olma ihtimali oldukça yüksektir. Tarihçi Robert J. Sewell, Cerdic'in Britanya'nın yerel halkından büyük bir direniş gördüğünü ve buna rağmen bölgedeki Arthur'u yenilgiye uğratarak ülkesini kurabildiğini belirtir. 530 yılında Cerdic Wight adasını ele geçirir, oldukça iyi donanımlı bir ordu ve donanma kurduktan 2 yıl sonra hayatını kaybeder. 

BÖLÜM 3: ANGLO-SAKSON KRALLIĞI
5. yüzyılın sonlarına doğru Franklar ve anakaradaki Saksonlar arasında düşmanlıklar meydana gelir. Childeric yönetiminde Franklar, Romalılarla birlik olarak aralarında Saksonların da kalabalık bir Barbar ordusuna karşı Romalıların zafer kazanmasına yardımcı olmuştur. Bu tarihten itibaren Franklar kademe kademe anakarada olan Saksonlara karşı üstün gelmeyi başarmış ve onları hakimiyeti altına almıştır. 772 yılına gelindiğinde Şarlman Saksonlara karşı sefere çıkmış, 32 sene süren mücadele sonrasında Saksonlar Frank İmparatorluğunun bir parçası haline gelmiş ve Hristiyanlaştırılmıştır.

Öte yandan Britanya'daki Saksonlar bölgedeki konumlarını daha da güçlendirmiştir. 9. yüzyılda meydana gelen Viking İstilaları sonrasında Wessex Kralları İngiltere'nin geri kalanını fethederek geniş bir Anglo-Sakson Krallığı kurmuştur.

Britanya o dönem kurulmuş, prensip olarak Roma'yı örnek almayan tek devlettir. Anakarada Roma'nın zayıflamasıyla birlikte kurulan tüm yeni devletlerde Roma etkisi, Romalı yaşam biçimi ve Roma idealleri kendisini gösterirken, Saksonların kurduğu Anglo-Sakson İngiltere'de bu etkiler göze çarpmaz. 

Sakson ve Anglusların Britanya'ya göçü, İngilizce dilinin gelişiminde büyük rol oynamıştır. Eğer bu Cermen halkları Britanya'ya göç etmeseydi bugün İngilizce diye bir dil olmayabilir, günümüz dünyasının hem kültürel hem de politik sınırları çok farklı olabilirdi.

[PashaZade]

Eline sağlık, gayet anlaşılır ve güzel bir yazı olmuş.