[Mabella]

Bir İngiliz askeri yamaçtan ağır bir makineli tüfekle nişan alıyor

Falkland Savaşı  1982'de Arjantin ve Birleşik Krallık arasında Güney Atlantik'deki Krallığa bağlı iki koloninin (Falkland Adaları ve Güney Georgia) statüsü üzerine çıkan 10 haftalık ilan edilmemiş bir savaştı. Savaş kesin Birleşik Krallık zaferiyle sonuçlandı. Ancak iki ülke arasındaki anlaşmazlık halen süregeliyor.

Çatışma 2 Nisan'da Arjantin'in Falkland Adaları'nı ve ardından ertesi gün Güney Georgia'nın işgaliyle başladı. 5 Nisan'da İngiliz hükümeti, adalara amfibi bir saldırı yapmadan önce Arjantin Donanması ve hava gücüyle savaşması için bir deniz görev gücü gönderdi. Çatışma 74 gün sürdü ve 14 Haziran'da Arjantin'in teslim olmasıyla sona erdi ve adalar tekrardan İngiliz kontrolüne döndü. Toplamda 649 Arjantinli askeri personel, 255 Britanyalı askeri personeli ve üç Falkland Yerlisi çatışmalar sırasında öldü.

Çatışma, bölgelerin egemenliği konusunda uzun süren anlaşmazlığın sonucuydu. Arjantin, coğrafi yakınlığını esas alarak ve çökmüş İspanya İmparatorluğunun doğal varisi olarak adaların Arjantin'e ait iddia etti. Arjantin cuntası bu nedenle askeri eylemini kendi topraklarının kurtarılması olarak nitelendirdi.

İngiliz hükümeti, eylemi 1841'den beri bir kraliyet kolonisi olan bir bölgenin istilası olarak kabul etti. 19. yüzyılın başlarından beri adalarda yaşayan Falkland Yerlileri, ağırlıklı olarak İngiliz yerleşimcilerin soyundan geliyor ve İngiliz egemenliğini kuvvetle destekliyordu. Her iki hükümet de Adaları bir savaş bölgesi ilan etmesine rağmen, hiç bir devlet resmen savaş ilan etmedi.

Çatışmanın her iki ülkede de güçlü bir etkisi oldu ve çeşitli kitaplara, makalelere, filmlere ve şarkılara konu oldu. Arjantin'de vatanseverlik duygusu yüksekti ancak olumsuz sonuç iktidardaki askeri cunta hükümetine karşı büyük protestolara yol açtı, çöküşünü ve ülkenin demokratikleşmesini hızlandırdı. Birleşik Krallık'ta, başarılı askeri operasyon sonucu  destekleri artıran Muhafazakar Parti hükümeti, ertesi yıl büyük bir çoğunluk ile yeniden seçildi.

Savaşın sebepleri
Arjantin, 19. yüzyılın başlarından beri kıyılarının 300 mil (480 km) doğusunda yer alan Falkland Adaları üzerinde egemenlik iddia etmişti, ancak Britanya 1833'ten beri adada hüküm sürüyordu.

Arjantin’de 1976 yılında askeri darbe ile iktidarı ele geçiren askeri cunta yönetimi ülkede baskı rejimi oluşturmuş; parlamento, sivil toplum kuruluşları, siyasi partileri kapatmış; akabinde ülke ekonomik bunalıma girmiştir. 1982'nin başlarında Arjantin askeri cuntası lideri General Leopoldo Galtieri, İngiltere ile uzun süredir devam eden müzakerelerden vazgeçti ve adaları işgal etti. İstila kararı esasen politikti. Ekonomik durum, kötü yönetim ve insan hakları ihlalleri nedeniyle eleştirilen cunta, adaların “kurtarılmasının” Arjantinlileri vatansever bir coşkuyla hükümetin arkasında birleştireceğine inanıyordu. Elit bir işgal gücü gizlilik içinde eğitildi, ancak 19 Mart'ta Arjantin kurtarma işçilerinin Falkland'ın 800 mil (1.300 km) doğusunda Arjantin bayrağını kaldırdıkları İngiliz kontrolündeki Güney Georgia adasında bir anlaşmazlık patlak verdiğinde zaman çizelgesi kısaltıldı. Deniz kuvvetleri hızla seferber edildi.

İngiltere’de ise dönemin Başbakanı "Iron Lady" lakabıyla anılan Margaret Thatcher, ülkesinde giderek artan enflasyon oranları ile artan ekonomik sıkıntılar nedeniyle iktidarına olan destek azalırken (halk desteği %25'e kadar düşmüştü) eline geçen bu fırsatı çok iyi değerlendirmiş ve ülkenin odağını işgal edilen topraklara çekmeyi başarmıştı. Savaş sonunda halk desteği %59'a kadar çıkmıştı.

Arjantin askerleri ele geçirilen Kraliyet Deniz Piyadeleri üssüne ilerliyor

Adaların İstilası
Arjantin birlikleri 2 Nisan'da Falkland'ı işgal etti ve başkent Stanley'deki (Port Stanley) İngiliz deniz piyadelerinin küçük garnizonunu hızla alt ettiler. Herhangi bir İngiliz zayiatı verilmemesine dikkat ettiler. Ertesi gün Arjantinli denizciler, Güney Georgia adasını da ele geçirdiler. Nisan ayı sonlarında Arjantin, Falkland Adaları'na 10.000'den fazla asker yerleştirmişti, ancak bunların büyük çoğunluğu yetersiz eğitim almış askerlerdi ve yaklaşan kış için uygun yiyecek, giyecek ve barınak sağlanamamıştı.

Beklendiği gibi, Arjantin halkı, askeri girişime destek göstermek için Plaza de Mayo'da (başkanlık sarayının önünde) toplanan büyük kalabalıklarla olumlu tepki gösterdi. İşgale yanıt olarak, Başbakan Margaret Thatcher yönetimindeki İngiliz hükümeti, Falkland çevresinde 320 km (200 mil) bir savaş bölgesi ilan etti. Hükümet 27bin asker ve 120 gemiden oluşan deniz görev gücü oluşturdu. Çoğu Avrupalı güçler, Büyük Britanya'ya destek verdi ve Avrupalı askeri danışmanlar Arjantin üslerinden çekildi. 

Çatışma sırasında yanan bir binadan yükselen dumanlar

Savaş
25 Nisan'da, İngiliz görev kuvveti Ascension Adası üzerinden savaş bölgesine 8.000 mil (13.000 km) ulaşırken, Arjantin’in eski ABD yapımı dizel-elektrikli denizaltılarından birini ele geçirdi ve daha küçük bir İngiliz kuvveti Güney Georgia adasını geri aldı.

2 Mayıs'ta Arjantin kruvazörü General Belgrano, okyanustayken hiç beklenmedik bir anda ortaya çıkan İngiliz nükleer denizaltısı tarafından batırıldı. Arjantin gemilerinin çoğunu kaybetmemek için limanda tuttu ve donanmanın savaşa yegane katkısı Alman yapımı dizel-elektrikli denizaltılarıyla sınırlıydı. Britanya filosuna beklenenden daha fazla tehdit oluşturdu ve başarı oranı yüksek torpido saldırıları başlattı.

Bu arada, İngiliz deniz kuvvetleri ve karada konuşlu Arjantin hava kuvvetleri çetin savaşlar yaptı. Arjantin uçakları, yalnızca geleneksel konvansiyonel bombalarla donanmış ve hedeflerine ulaşabilmek için elektronik karşı önlemler veya radar bulunmayan birkaç düzine eski ABD ve Fransız avcı bombardıman uçağından oluşuyordu.  Mirage 3 ve Mirage 5'leri kullanan pilotların uçuş tecrübeleri o kadar fazla değildi çünkü daha Miragelar envantere katılalı bir kaç yıl olmuştu. Dahası uçakların yedek parçaları daha gelmemişti bile.

Arjantin donanmasının esas gücü, modern Exocet anti-gemi füzeleriyle donanmış birkaç yeni Fransız yapımı Super Etendard saldırı uçağıydı; sayı olarak sadece bir avuç olmasına rağmen, bunlar özellikle ingilizler için ölümcül oldu. Atılan ilk 4 Exocet’ten üçü hedeflerini vurmuş ve 2 İngiliz gemisi batırılmıştı. İngilizlerin kaybı her geçen gün daha da artıyordu. İngilizler, ilerleyen günlerde 4 gemi, 2 fırkateyn, 1 yük gemisi ve 1 destroyer daha kaybetti.

Arjantin Uçakları tarafından imha edilen HMS Antelope

Lakin savaşın seyrini değiştiren de yine bu füzeler oldu. Zira savaş Arjantinlilerin lehine giderken Fransa Arjantin’e sattığı füzelerin kodlarını İngilizlere vermişti. Böylece İngilizler füzenin frekansını elektronik ortamda karıştırarak füzenin güdüm sisteminin bozmuş ve füzenin hedefe vurması önlenebiliyordu.

İngilizler için asıl sorun, birinin kaybedilmesi kesin olarak geri çekilmeye neden olacağı iki uçak gemisine bağımlı olmaları idi. Hava koruması, havadan-havaya füzelerle donanmış 20 kısa menzilli Sea Harrier deniz jeti ile sınırlıydı. Uzun menzilli hava korumasının eksikliğini telafi etmek için, filonun önüne radar gözcüleri olarak hizmet etmek üzere muhrip ve fırkateynlerden oluşan bir tarama kuvveti yerleştirildi. Ancak, hepsi gelen füzeleri düşürmek için tam uçaksavar sistemleri veya yakın silahlarla donanmamıştı. Bu durum, İngiliz gemilerini saldırıya karşı savunmasız bıraktı ve 4 Mayıs'ta Arjantinliler, bir Exocet füzesiyle HMS Sheffield  destroyerını batırdı. Bu arada Arjantinliler hava gücünün yaklaşık yüzde 20-30'unu kaybetti. Böylece zayıflayan Arjantinliler, İngilizlerin adalara amfibi bir çıkarma yapmasını engelleyemediler.

Stanley'e ilerleyen İngiliz Komandoları

Doğrudan merkeze bir İngiliz saldırısı bekleyen Arjantin kara kuvvetleri komutanı General Mario Menéndez, hayati öneme sahip uçak pistini korumak için kuvvetlerini Falkand'ın başkenti Stanley etrafında konuşlandırmıştı. Bunun yerine, İngiliz donanması görev gücü komutanı Tuğamiral John Woodward ve kara gücü komutanı Binbaşı Gen. Jeremy Moore, ilk çıkarmalarını Doğu Falkland'ın kuzey kıyısındaki San Carlos Limanı yakınlarında yapmaya karar verdiler ve ardından Stanley'e karadan bir saldırı düzenlenmesini planladılar. 21 Mayıs'ta çıkarma başladı. Arjantin hava kuvvetleri İngilizlere küçük çapta zayiatlar verdirmesine rağmen ilerlemeyi durduramadı ve pek çok saldırı uçaklarını yitirdiler.

Başarıyla ilerleyen İngiliz komandoları bir kaç gün süren zorlu çatışmalardan sonra stratejik yerleri ele geçirdi ve Falkland başkenti Stanley'i denizden ve karadan kuşatmaya almayı başardı. Stanley'de bulunan büyük Arjantin garnizonunun ablukada açlıktan ölmesine karşın elinde kullanacak koz kalmayan Arjantinin Falklands Valisi Menendez, İngilizlere teslim oldu. İngiliz güçleri 20 Haziran'da işgalleri tamamen kaldırdı.

Teslim olan Arjantin Askerleri

Savaşın sonucu
İngilizler, savaş sırasında hepsi daha sonra serbest bırakılan yaklaşık 11.400 Arjantinliyi esir etti. Arjantin, yarısı General Belgrano'nun batması sırasında yaklaşık 650 kişinin hayatını kaybettiğini açıklarken, Britanya 255 askerini kaybetti. Savaş denizaltıların (hem Britanya'nın nükleer enerjili modern gemileri hem de Arjantin'in dizel elektrikli eski gemileri) ve anti-gemi füzelerinin (hem havadan denize hem de karadan denize tipler) önemini vurguladı. Ayrıca İngilizlerin kuramadığı hava üstünlüğünün ve gelişmiş gözetlemenin önemini de ortaya koydu. Lojistik destek de hayati önem taşıyordu, çünkü her iki ülkenin silahlı kuvvetleri maksimum menzillerinde faaliyet gösteriyordu.

Savaştan zaferle ayrılan HMS Hermes, Portsmouth'a varıyor