[Duman]

Korkunç Ivan Kimdir?
Korkunç Ivan

(1530 - 1584)

Ivan Vasilyeviç, 1533 yılında doğmuş Moskova Knezi, Rusya'nın ilk Çarı. Uzun hükümdarlığı esnasında Rusya'yı multietnik bir imparatorluğa dönüştürdü. Çoğu biyografide kötücül ve acınası bir karakter olarak tasvir edilir.

Ivan babası 3. Vasily'nin uzun zamandır beklediği oğluydu. Babasının ölümü üzerine Moskova Knezliği 3 yaşındaki Ivan'a kaldı. Annesi Elena Glinskaya naip olarak görev aldı ve oğlu belli bir yaşa gelene kadar Moskova Knezliğini başarılı bir şekilde yönetti. Elena'nın yönetiminde Moskova Litvanya ile, Kırımla ve Tatarlarla savaşa girdi ve bu savaşlardan zaferle ayrıldı. Aynı zamanda Elena büyük ekonomik reformlar yapıp, günümüzde bile Rusların en küçük para birimi olarak kullanılan kopeyka'yı halkına tanıttı. Elena'nın bu başarılı naipliği ancak 5 yıl sürebildi, kendisinin zehirlendiği iddia edilir. Elena öldüğünde Ivan henüz 8 yaşındaydı.

Ardından ülkenin yönetimini boyarlardan oluşan naipler konseyi ele geçirdi. Bu konseyde özellikle Şuisky ailesi önemli bir rol oynuyordu. Ivan'ın mektuplarında Ivan'ın Şuisky ve Belsky ailelerinden oldukça rahatsız olduğu anlaşılmaktadır. Bir seferinde sarhoş bir boyar, kirli ayakkabılarını Ivan'ın yatağının üstüne dahi koymuştur. Boyarlardan duyduğu bu rahatsızlık Ivan'ın ilerideki karakterinde çok etkili olacaktır. Ivan'ın Kremlin'deki kedileri ve köpekleri saraydan attırdığı iddia edilir. 13 yaşına geldiğinde Şuisky ailesinin reisini dövülerek öldürtür.

3 yıl sonra Ivan 16 yaşındayken Moskova Knezi olarak taç giyer. Ertesi ay Anastasya Romanovna ile evlenir. Anastasya Rus aristokrasisi içerisinde oldukça önemsiz bir aileden gelmektedir, ancak Ivan'ın kendisine deliler gibi aşık olduğu söylenir. Anastasya ile Ivan'ın 6 çocuğu olur; Fyodor, Ivan ve Dimitry ve 3 kız çocuğu. Bu kız çocukları ilerideki Romanov ailesinin ataları olacaktır.

Ivan'ın hükümdarlığının ilk dönemi barış içerisinde geçmiştir, Ivan annesinin başlattığı reformları daha da ileriye götürmüş, sudebnik denen anayasa üzerinde çalışmalar yapmıştır. Streltsy adı verilen daimi bir ordu kurar, Prikaz adı verilen yeni bir idari yapı getirir. Zemsky Sobor olarak bilinen soylular konseyini kurar. Kendisinin döneminde ilk matbaa Rusya'ya gelmiştir. Yine kendisinin döneminde İngiltere, Belçika ve Hollanda ile diplomatik ilişkiler kurulur.

1547 yılında Ivan, Rusya'da çalışmak üzere Almanya'dan zanaatkarları ülkesine getirtmek ister. Ancak Polonya ve Livonya'nın talebi üzerine bu zanaatkarlar Lübeck'te gemiye binmek üzereyken tutuklanırlar. Ivan buna karşılık Narva nehrinin üstüne bir liman inşa edip ticarette Polonya ve Livonya'ya muhtaç kalmaktan kurtulmaya çalışır, ancak yine Polonya'nın etkisinde olan Alman tüccarlar, Ivan'ın yeni inşa ettirdiği limanı görmezden gelerek mallarını Livonya'nın hakimiyetindeki limanlara bırakmaya devam eder. Rusya ne kadar uğraşsa da içerisinde bulunduğu izolasyonu aşamamaktadır.

Bu durumu aşmak için Ivan Beyaz Deniz üzerinde Arkhangelsk limanını kurarak İngilizlerle ticaret yapmaya başlar. 1552 yılında Kazan Hanlığıyla Astrahan Hanlığını ortadan kaldıran Ivan, Rusya'yı çok kültürlü bir imparatorluk haline getirir. Kazan'ı fethetmesinin şerefine Moskova'da Aziz Basil Katedralini inşa ettiren Ivan, bir söylentiye göre o kadar etkilenir ki, bir daha o güzellikte bir bina yapılamasın diye katedralin yapımında görev alan mimarların gözlerini çıkartır.

1553 yılında sert bir hastalık geçiren Ivan'ın kişiliği bu hastalık sonrası çok etkilenir. Hastalığından sonra ülkedeki boyarların onu devirme planı yaptığını ve kuzeni Vladimir'i Rusya'nın başına geçirmeye çalıştığını düşünmeye başlar. Bu sebeple boyarları toplayıp henüz daha bebek olan en büyük çocuğuna bağlı olduklarını açıklamasını ister. Boyarların çoğu bu talebi geri çevirir. Doktorlar ise Ivan'ın bu hastalığı atlatmasının mümkün olmadığını düşünmektedir.

1560 yılı tarihçiler tarafından Ivan'ın hayatının 2. parçasının başladığı yıl olarak kabul edilir. Ivan'ın karısı Anastasya Romanovna ölür ve Ivan bu olaydan ötürü boyarları suçlamaktadır. Çok kısa bir süre sonra teker teker idamlar ve sürgünler başlar. Daha sofu bir yaşam biçimine sahip olduğu söylenen Ivan, artık tam tersi hareket etmektedir. Söylentiye göre Ivan bol bol ziyafet vermeye başlar ve sürekli bir şekilde zamanını farklı kadınlarla geçirir. Kendisine karşı olanları susturmak adına 1564'te tahttan feragat etmekle tehdit eder, boyarlar bu reste ne gibi bir karşılık vereceğine daha karar veremeden halk panikler ve boyarların Ivan'ın tüm taleplerini kabul etmelerini sağlar. Ivan artık daha geniş yetkilere sahiptir.

Ardından Ivan Opriçnina'yı kurar. Opriçnina direkt olarak Ivan'a bağlı özel Opriçnik birimlerine verilen genel isimdir. Opriçnina'nın kuruluşu bazı tarihçiler tarafından Rusya'daki aristokrasiyi yoketme amacıyla akıllı ve sistematik bir planın sonucu olarak görülse de, bazı tarihçiler bunu direkt olarak Ivan'ın paranoyak doğasına bağlamıştır. 

Ivan'ın hükümdarlığının ikinci yarısı ilkine oranla daha başarısızdır. Yermak'ın Sibirya'yı ele geçirme planına yardımcı olmuştur. Bu plan sonrası batıdaki donanma faaliyetlerini arttırmak isteyen Ivan, karşısında İsveçliler, Litvanyalılar, Polonyalılar, Livonyalılar ve Töton Şövalyelerinden oluşan büyük bir koalisyon bulmuştur.

Livonya Savaşı adı verilen ve 24 yıl süren bu savaş Rusya'nın ekonomisini ve askeriyesini çok büyük oranda sarsmıştır. Rusya savaştan hiçbir şey elde edememiştir. Ivan'ın en yakın dostu ve danışmanı Andrey Kurbsky Rusya'yı terkedip Polonya'ya kaçar, bu durum Ivan'ı daha çok sarsar. Söylenene göre Ivan'ın kişiliği daha dengesiz bir hal alır. Haftanın başında ziyafetler düzenleyip kadınlarla zamanını geçiren Ivan, bundan sadece 2-3 gün sonra kuzeyde kimsenin olmadığı bir bölgede manastırda inzivaya çekilir.

Ivan'ın dengesiz ruh hali kurduğu Opriçnina'nın kontrolden çıkıp haydutlara dönüşmesiyle sonuçlanır. Bu askerler istedikleri soyluları öldürebiliyordu ve kendilerine Livonya'da savaşmak üzere asker alımı dahi yapabiliyordu. Onların üstünden geçtiği bölgeler kısa süre içerisinde Rusya'nın en zengin bölgesinden en fakir bölgesi haline geliyordu.

Novgorod Cumhuriyeti ile yaşadığı anlaşmazlık sonrası Ivan Opriçnik birimlerini Novgorod'a yollar. Moskova ile Novgorod arasında kalan tüm şehirler ve kasabalar büyük bir yağmadan geçer. Tahmn edilene göre 30 bin ila 40 bin insan öldürülür. Resmi kayıtlar ise 1500 Novgorodlu asil ve 1500 çiftçinin öldürüldüğünü belirtir.

Kendisinin döneminde Kırım Hanı Devlet Giray Moskova'ya kadar ilerlemeyi başarıp 1571 yılında Moskova'yı yakmıştır.

1581 yılında Ivan, hamile olan gelinini açık giyindiği gerekçesiyle döver, bu eylem sonrası gelini çocuğunu düşürür. Oğlu Ivan bu olayı duyunca babasının yanına gidip babasıyla tartışmaya başlar ve söylentiye göre oğul Ivan 'bir kaza sonucu' hayatını kaybeder. 

Ivan'ın hükümdarlığının geri kalan dönemi bu sefer batıya değil, doğuya seferlerle geçer. 1577 yılında Yermak'ın kontrolünde 1650 asker Ural dağlarını geçmeyi başarır. Tüfekli birimler sayesinde Yermak kendisinden çok daha fazla askere sahip Tatarları yenmeyi başarır. 1 yıl içerisinde Sibirya Hanlığı da Rusya'nın bir parçası haline gelir.

Ivan 1584 yılında Bogdan Belsky ile satranç oynarken hayatını kaybeder. Ivan'ın mezarı 1960 yılında açılmıştır ve yapılan incelemelerde kalıntılarında bol miktarda cıva bulunmuştur. Bu durum Ivan'ın zehirlenmiş olma ihtimalini ortaya çıkarır. Tarihçiler bu zehirlenme olayıyla ilgili danışmanları Belsky ve 1598 yılında Çar olan Boris Godunov'u suçlamaktadır.

Söylentiye göre ölümünden 3 gün önce Ivan Godunov'un kız kardeşi ve Fyodor'un karısı Irina'ya tecavüz etmeye kalkışır. Godunov ve Belsky kadının ağlamalarını duyup Ivan'ın Irina'yı bırakmasını sağlarlar. Ancak Godunov ve Belsky bu hareketleri sonrası Ivan tarafından bir şekilde öldürüleceklerini bilmektedir. Buna karşılık tarihçiler Godunov ve Belsky'nin daha önce davranarak Ivan'ı zehirlediğini öne sürer. Ivan'ın kalıntılarında bulunan cıva aynı zamanda Ivan'ın sahip olduğu düşünülen frenginin tedavisi için kendisine verilmiş de olabilir. 

Ivan'ın ölümü üzerine kurduğu imparatorluk oğlu Fyodor'a kalmıştır.

[Justicar]

Ivan 2. döneminde baya paranoyaya şizofreniye bağlamış. Kendi oğlu ve varisini de öldürmesi ilginç bir olay. Aslında ölene kadar tahta kalarak iyi idare etmiş gibi.

Geçen Romanov'lar ile ilgili bir belgesel izledim. Ama nasıl çıktığından bahsetmemişti. Kızlardan nasıl Romanov çıkıyor? @Duman

[mezamorta]

Burayı görünce eklemek istedim, benim çok ilgimi çekmişti hatta dönüp kendine muhalefet edenlere başımızda cengiz soyu mu görmek istersiniz gibi zelzenişi olmuş ve 2 yıl süre ile tahta cengiz soyundan birini geçirmiş bu arada kendi hakimiyetini pekiştirmiş.

""O dönemlerde güçlenmeye başlamış ve diğer Tatar hanlıkların iç siyaseite karışmış ve hakimiyeti altına aldığı Kasım hanlığını Osmanlı, Müslüman ve Türk toplumlarına karşı çok etkin kullanmıştır. 1574 te boyar ve yerel kenzliklerin baskısını kırmak için Kasım hanı olan (1573 te hristiyanlığı geçtiği için bu haktan feragat etmiştir) Sayın Bulat'ı (Simeon Bekbulatoviç ; hristiyan olduktan sonraki ismi.) 2 yıl süre ile (1576'da tekrar tahta geçmiştir kendisi.) tahta geçirmiştir.""

[Selene]

Tahtan feraget etmesinin boyarlara nasıl bir zararı olacağını anlayamadım. Tahttan inmesi boyarların daha çok işine gelirmiş gibi geldi hatta biraz.

[mezamorta]

Sayın Bulat Kasım Hanlığı tahtından feragat ediyor 1573 de çünkü müslüman, Türk ve Cengiz soyu olması gerekiyor hanların aynı zamanda Sayın Bulat hristiyanlığa geçtiği için Kasım Hanlığında han olamaz o tarihten sonra Mustafa Ali hanı han olarak geçiriyolar başa kukla tabi :/  @Selene