Hannibal Barca Kimdir?
Hannibal Barca
Hannibal Barca
(MÖ 247-183)
Hannibal Barca, Kartaca ve Roma arasında gerçekleşen İkinci Pön Savaşı esnasında Kartaca ordularının generali. Kendisi antik çağın en büyük generallerinden biri olarak görülür, uyguladığı bazı taktikler günümüzde hala kullanılmaktadır. Babası Hamilcar Barca (MÖ 275 - 228) Birinci Pön Savaşı'nda Kartaca ordularının generalliğini yapmıştır. Bu savaşlar Kuzey Afrika'daki Kartaca şehirlerini ve Kuzey İtalya'daki Roma şehirlerini direkt olarak etkilemiş, Akdeniz'e kimin hakim olacağını belirlemiştir. Birinci Pön Savaşı direkt olarak İkinci Pön Savaşı'nın sebebi olarak görülür, Hannibal babasının ölümü üzerine orduların generalliğine gelmiştir ve çok sayıda muharebeden zaferle ayrılmış, neredeyse Roma'ya kadar ulaşmıştır. Roma'yı alamamasının sebebi Roma'lıların başarısından ziyade, Kartaca'nın kaynak eksikliğidir. Kartaca'yı Roma istilasından korumak üzere Afrika'ya geri çağırıldıktan sonra milattan önce 202 yılında yapılan Zama muharebesinde Scipio Africanus'a yenilmiş ve generalliği bırakmıştır. Milattan önce 183 yılında zehir içerek intihar etmiştir.Çocukluğu
Tarihçi Philip Matyszak'ın özetlediği şekliyle "Antik tarihin en önemli generallerinden olsa da bu adamın çocukluğuna dair hiçbir şey bilmemekteyiz. Antik hiçbir biyografinin konusu olmamıştır, genellikle kendisinden başkalarının biyografilerinde bahsedilmiştir." Annesine dair hiçbir şey bilinmez, aldığı büyük zaferler esnasında evli olsa da karısına dair ismi (Imilce) hariç hiçbir şey bilinmez, bu özellikle Hannibal'in Imilce ile olan evliliğinden bir çocuğu olduğu gözönünde bulundurulduğunda daha da gariptir. Yine karısı Imilce ve oğlunun başına ne geldiği meçhuldur. Hannibal'e dair bilinen şeylerin kaynağı Pön Savaşları'nı anlatan Romalı tarihçilerdir.
Yunan tarihçi Polybius Hannibal'in babası Hamilcar'ın İberya topraklarında bir sefere çıkarken henüz 9 yaşında olan Hannibal'i yanında götürdüğünden bahseder. Babası aynı zamanda onu bir sunağa götürüp, elini kurban edilmiş bir insanın üstüne koydurup kendisine " Asla Roma'nın dostu olmaması " için yemin ettirir. Hannibal hayatının geri kalanını bu yeminine bağlı bir şekilde geçirecektir.
Babasıyla birlikte İber yarımadasında seferlere katılan Hannibal, burada muharebe tekniklerini ve daha da önemlisi düşmandan bir adım ileride olmayı öğrenir. Tarihçi Matyszak'ın dediğine göre "Antik dünyada günümüzdeki çocukluk ve yetişkinlik kavramları yoktur, dolayısıyla Hannibal çocuk yaşta olmasına rağmen bir ordunun başına general olarak atanabilmiştir". Babasının ölümü üzerine orduların kontrolü babasının damadı Hasdrubal'a geçer. Hasdrubal'ın milattan önce 221 yılında suikastle öldürülmesi sonrası 25 yaşında olan Hannibal orduların yeni komutanı olarak seçilir.
Hannibal Kapılarda
Birinci Pön Savaşı sonrası Kartaca ve Roma Kartaca'nın İberya'daki topraklarını Roma'ya haraç ödemeyi kabul etmesi koşuluyla elinde tutabilmişti. Milattan önce 219 yılında Romalılar Saguntum kentinde bir darbe düzenleyip Kartaca'ya düşman bir yönetimin başa geçmesini sağladı. Bunun üzerine Hannibal şehre ilerlerip kuşattı ve ele geçirdi. Öfkelenen Romalılar Hannibal'in derhal kendilerine teslim edilmesini talep etti, Kartacalılar bu isteği geri çevirince İkinci Pön Savaşı başladı.
Hannibal savunarak zafer elde edilemeyeceğini biliyordu, Roma'nın yenilmesi için taarruza geçmek gerekliydi. Bu sebeple ordularıyla Kuzey İtalya'ya , Alp dağlarına yönelecekti. Hannibal insanları yanına çekmenin önemini kavramış bir liderdi ve İberya'daki ele geçirdiği şehirlerde kendisini onları Roma'nın zulmünden kurtarmış biri olarak gösteriyordu. Alplere ulaştığında ordusunda 50 bin piyade ve 9 bin süvari vardı. Ordusunda aynı zamanda Romalı askerleri korkuttuğunu farkettiği savaş fillerini barındırıyordu. Alp dağlarına ulaştığında kuşatma aletlerini ve erzağının bir kısmını ordusunu yavaşlattığı gerekçesiyle geride bıraktı.
Hannibal'in ordusu Alp dağlarında sadece hava koşullarıyla değil, aynı zamanda bu dağlarda yaşayan düşmancıl kabilelerle de savaşıyordu. Hannibal Alp dağlarını 17 günde geçti, bu 17 gün içerisinde 24 bin piyade ve süvarilerinin tamamını kaybetmişti, fillerin ise çok az bir kısmı kalmıştı. Bu büyük kayba rağmen Hannibal savaştan zaferle ayrılacağına emindi. Romalılar hiçbir şekilde Kartaca'nın İtalya'ya kuzeyden girmek gibi bir çılgınlık yapacağına ihtimal vermiyordu, Hannibal'i İberya'da diğer kabileleri özgürleştirmekle meşgul sanıyorlardı. Hannibal'in İtalya'ya kuzeyden girdiği haberini aldıklarında buna hızlı bir şekilde tepki verip general Scipio'yu (Scipio Africanus'un babası) görevlendirdiler. Scipio ve Hannibal Ticino Nehri'nin yakınlarında karşılaştıklarında Hannibal'in ordusu büyük bir zafer aldı, Scipio'nun kendisi dahi neredeyse öldürülecekti. Trasimeme Gölünün yakınlarında bir başka Roma ordusuyla karşılaşan Hannibal orada da zafer elde ederek Kuzey İtalya'yı ele geçirdi. Hannibal'in elinde kuşatma aletleri yoktu, filler ise tükenmişti. Dolayısıyla Hannibal şehirleri ele geçirmek için tamamen 'kurtarıcı' imajına güveniyordu. Bu esnada Kartaca'ya daha fazla asker, erzak ve daha da önemlisi kuşatma aletleri için talepte bulunsa da Kartaca bu isteği geri çevirdi. Kartaca Senatosu Hannibal'in elindekilerle başarıya ulaşabileceğini, askerlerinin bölgede olan kaynakları kullanarak geçinebileceğini düşünüyordu.
Hannibal'in 'kurtarıcı' imajı işe yaradı ve şehirler yavaş yavaş onun tarafına geçip Roma'ya başkaldırdıklarını ilan ettiler. Hannibal Roma'yı savaş alanında yenilgiye uğrattıkça ordusunu güçlendiriyordu. Trebbia Muharebesinde Roma'yı tekrar yenilgiye uğrattıktan sonra kışın gelmesiyle birlikte kuzeye geri çekilen Hannibal, burada baharda düzenlemeyi planladığı seferi için hazırlıklara başladı. Hannibal kış mevsimini canlı bir şekilde atlatabilmek için alışılmışın dışında önlemler almıştı, bu önlemlerin sebebi Romalıların gönderdiği suikastçilerdi. Tarihçi Polybius'un yazdığına göre Hannibal'in farklı farklı perukları vardı ve her bir peruk kendisini farklı yaştaki farklı biri gibi gösteriyordu. Her gün başka bir peruk kullanan Hannibal'i onu ilk defa görecek kişiler değil, onu çok yakından tanıyan kişiler bile çoğu zaman tanıyamıyordu.
Bahar geldiğinde Hannibal planladığı taarruzuna başladı ve Gaius Flaminius ile Servilius Geminus'un yönetimindeki Roma ordusunu bir kez daha yenilgiye uğrattı.
Ardından Romalılar General Fabius Verrucocus'u görevlendirdi. General Fabius Hannibal'e karşı yeni bir strateji benimseyecekti. Bu stratejiye göre Roma ordusu olabildiğine Kartaca ordusuyla karşılaşmaktan kaçınacaktı. Fabius'un stratejisi oldukça başarılıydı. Fabius bu strateji sayesinde Hannibal'i tuzağa düşürmeyi bile başaracaktı. Kartacalılar Capua şehrinin yakınlarında, geri çekilmeleri Volturnus nehri dolayısıyla imkansız olan bir bölgeye kamp kurdular. Romalılar etraflarını sardığında Hannibal'in savaşmak veya teslim olmak dışında başka bir çaresi kalmamıştı. Gece vakti Romalılar Kartaca Kampından diğer Roma ordusuna doğru ilerleyen bir dizi ateş gördü. Görünüşe göre Hannibal düştüğü tuzaktan kurtulmaya çalışıyordu. Fabius'un danışmanları diğer Roma ordusuna doğru gitmeyi ve böylelikle Hannibal'in ordusunu araya sıkıştırmayı önerdiğinde Fabius oradaki ordunun Hannibal'i tutabilecek konumda olduğunu düşünerek bu öneriyi reddetti. Bir süre sonra ordusu Hannibal ile karşılaşmak üzere yola koyulduğunda karşılarında boynuzlarına meşaleler bağlanmış bol miktarda besi hayvanıyla karşılaştılar. Bu esnada Hannibal ve ordusu boş bıraktıkları yolu kullanarak bölgeyi terketmişti.
Hannibal ardından Roma'nın erzak hatlarının tam ortasında bulunan Cannae şehrine ilerledi ve bu şehri kolaylıkla ele geçirdi. Romalılar Lucius Aemilius Paulus ve Caius Terentius Varro'ya 50 bini aşkın asker vererek Hannibal'i yenilgiye uğratmalarıyla görevlendirdi. Hannibal'in elinde 40 binden daha az bir asker vardı. Hannibal her zamanki gibi düşmanını tanımaya, Romalıların güçlü ve zayıf yönlerini analiz etmeye önem gösteriyordu. Hannibal kendisine karşı gönderilen generallerden Varro'nun ihtişam düşkünü biri olduğunu öğrendi ve bunu kendi avantajına kullandı.
Savaş alanında ilk gün Roma ordusunun kontrolü ihtişam düşkünü Varro'da olacaktı. Hannibal ordusuna dışarıda dönük hilal benzeri bir şekil verdi. Galyalılardan oluşan piyadeleri ön saflarda bulunuyordu. Arkasında piyadeleri ve kanatlarda atlıları yer alıyordu. Varro'nun yönetimindeki Romalılar geleneksel savaş düzeniyle hareket ediyordu. Varro Kartaca ordusunu gördüğünde sıradan bir düşmanla karşılaştığı yanılgısına kapıldı, bu tam olarak Hannibal'in istediği şeydi.
Roma ordusu Kartaca ordusuna doğru ilerlemeye başladığında Kartaca ordusunun orta kesimi geri çekilmeye başladı. Varro haklı olduğunu düşünüyordu, düşman ordusunun ortası çökmüştü bile. Kartaca ordusunun merkez kısmı geri çekilmeye daha da devam etti ve kanatlardaki atlıların savaşa katılmasıyla birlikte bu sefer Roma ordusuna doğru dönük bir hilal oluşmuş oldu. Romalılar taktiklerinde bir değişikliğe gitmeyip geleneksel ordu düzenlerini korudular ve daha da ileriye gitmeye çalıştılar. O gün 50 bini aşkın Roma askerinden sadece 10 bini kurtulabildi, 44 bini Hannibal'in ordusu tarafından yokedilirken Hannibal sadece 6 bin asker kaybetti. Roma'nın bu yenilgisi sonrası çok sayıda İtalyan şehir devleti Roma'ya isyan ettiğini ilan etti. Kimi şehirler Hannibal'e bağlandıklarını açıklarken bazıları Makedonya Kralına bağlandıklarını açıkladı. Bu şehirlerin Makedonya'ya bağlanması ileride Birinci Makedonya Savaşının sebebi olacaktı.
Roma Hannibal'in bir sonraki hedef olarak Roma şehrine yürüyeceğinden o kadar emindi ki halka silahlar dağıtarak şehri savunmalarına yardımcı olmaları çağrısında bulundu. Hem tecrübeli eski askerler hem de yeni askere alınacak olanlar şehrin savunması adına orduya katıldıklarında kahramanca bir tavır sergileyerek Roma'dan maaş almayı reddetti. Öte yandan Hannibal henüz şehre doğru ilerlemeyi mantıklı görmüyordu çünkü elinde kuşatma aletleri yoktu ve askerlerinin yeterli olamayacağından çekiniyordu. Kartaca'ya yaptığı ikinci talep Kartaca Senatosu tarafından daha fazla harcama yapamayacakları gerekçesiyle reddedildi. Hannibal'in süvarilerinin komutanı Maharbal Hannibal'i yine de saldırması için cesaretlendirmeye çalışıyordu, ancak Hannibal kararında ısrarlıydı. Bunun üzerine Maharbal " Nasıl zafer elde edileceğini biliyorsun, ancak elde ettiğin zaferi nasıl kullanacağını bilmiyorsun " diyecekti.
Cannae savaşından canlı çıkan Romalıların arasında General Scipio Africanus da bulunuyordu. Roma şehrin korunması için bir general çağrısında bulunduğunda sadece 24 yaşında olan Scipio bu görev için gönüllü oldu. Sadece 10 bin piyade ve bin atlıyla Kartaca'ya karşı sefere çıktı.
Scipio ilk olarak İberya'ya ilerledi ve Carthago Nova'yı ele geçirdi. Burada Hannibal'in kardeşi Hasdrubal'i savaş alanında yenilgiye uğratıp öldürdü. Ardından Scipio Kartaca şehrine ilerlemek için Roma'dan para ve erzak talebinde bulundu. Roma Senatosu bu talebi geriye çevirdi, Scipio Roma Senatosunu aşağılayıp Roma halkından destek istedi. Halkın işin içine girmesiyle birlikte Senato Scipio'ya Kuzey Afrika seferinde kullanması üzere Sicilya'nın yönetimini devretti.
Bu esnada Hannibal Roma ordularına hızlı saldırılar düzenlemek ve İtalyan şehir devletlerini yanına çekmeye çalışmakla meşguldu. Tarihçi Matyszak'ın dediğine göre Hannibal savaş alanında hala yenilgi yüzü görmemiş bir generaldi. 212 ve 210 yıllarında Romalılarla karşılaştı ve onları yenilgiye uğrattı. Ancak Hannibal yavaş yavaş Cannae savaşında yaralamayı başardığı Roma'nın ölümlü olmadığını farketmeye başlayacaktı. Kartaca'ya bağlılığını bildiren şehirlerin sayısı önce yavaşladı, sonra da tamamen durdu. İberya'da Kartaca yenilgiler almaya devam ediyordu ancak Hannibal tüm bundan kendi kampına bir grup Romalının gelip Hasdrubal'ın kafasını önüne atarak İberya'nın artık Roma hakimiyetinde olduğunu söylemesiyle haberdar olacaktı.
Scipio Kuzey Afrika seferi için yaptığı hazırlıkları büyük ölçüde tamamlamıştı. Milattan önce 205 yılında Kuzey Afrika'ya çıkartma yaptı ve Numidya Kralı Masinissa ile müttefik oldu. İlk olarak Kartaca şehri Utica'yı ele geçirdi ve ardından Kartaca'nın başkentine yürüdü. Tam bu zaman aralığında Hannibal Kartaca tarafından bu tehditi ortadan kaldırması için başkente çağırıldı. İki generalin orduları milattan önce 202 yılında Zama muharebesinde karşılaştı.
Scipio tıpkı Hannibal gibi düşmanını iyice analiz etmişti ve ondan her zaman bir adım önde olmak istiyordu. Bu esnada Hannibal daha önce Scipio ile hiç karşılaşmamıştı, tek bildiği İberya'da bir şekilde kardeşi Hasdrubal'ı yenmeyi başarmış genç bir general olduğuydu. Scipio ilk olarak ordularına geleneksel Roma düzeni verdi. Hannibal fil saldırısıyla bu düzeni kırabileceğine emindi. Ancak filler yaklaştıkça Scipio'nun ordusu düzen değiştirip alışılmışın dışında, enine parçalardan oluşmaktansa dikine parçalardan oluşan bir düzene geçti. Bu dikine parçalar birbirlerinden ayrılarak fillerin arada kalan boşluklardan geçmesini sağladı. Ardından Romalılar bu filleri Kartacalıların üstüne sürdüler. Hannibal savaş alanında büyük bir yenilgiye uğradı ve İkinci Pön Savaşı sona erdi.
Son Yılları
Savaştan sonra Hannibal Kartaca'nın baş magister ünvanına gelmeyi kabul etti. Bu politik ünvanda askeri kariyeri gibi başarılı işlere imza attı. Savaş sonrası Roma ile yapılan antlaşma Kartaca'yı ekonomik olarak çökertmesi gerekiyordu ancak Hannibal'in reformları Kartaca'nın ayakta kalmasını sağladı. Talep ettiğinde ona yardım göndermeyen senatörler, Hannibal'in alabilecek gücü varken Roma'yı almayarak Kartaca'ya ihanet etmekle suçladı. Hannibal bu suçlamalara ilk başta kulak asmasa da senatörler suçlamalarını arttırarak devam etti, hatta kendisini Roma'ya dahi şikayet ettiler. Neden bu şekilde davrandıkları tam olarak bilinmese de, Zama muharebesindeki hayalkırıklığının sebep olduğu düşünülür.
Roma'da ise Scipio Roma senatosu tarafından benzer suçlamalarla karşılaşır. Senatörlere göre Scipio Hannibal'e sempati beslemektedir ve bu sebeple savaş sonrası onu serbest bırakmıştır. Scipio Hannibal'in onurlu biri olduğunu belirtip Romalıların Hannibal'in teslimiyeti için delege göndermesine mani olmaya çalışır, ancak Hannibal kendi vatandaşlarının ona karşı olmasının an meselesi olduğunun farkındadır. İlk olarak Sur şehrine kaçan Hannibal, Anadolu'ya geçerek Selevkos Kralı Antiochus'un danışmanlarından biri olur. Hannibal'in ününü bilen Antiochus büyük bir isme sahip birinin ordusunu kontrol etmesini istemez ve onu donanmanın başına geçirir. Rodos'un ele geçirilişi esnasında Hannibal görevlendirilir, Hannibal deniz savaşlarında tamamen deneyimsizdir. Muharebede zafere çok yaklaşan Hannibal yenilmekten kurtulamaz. 189 yılında Selevkosların Romalılara karşı yenilmesi sonrası Romalıların onu talep edeceğini bilen Hannibal Selevkos topraklarından da kaçmak zorunda kalır.
Bitinya Kralı Prusias'ın sarayında görev edinen Hannibal, Roma'nın yine onun peşinde olduğunu farkedince düşmanları tarafından ele geçirilmektense intihar eder. Son sözü " Romalılara bu kadar acı yaşatan bu hayatı sonlandıralım " dır. Hannibal 65 yaşında ölmüştür. Bu esnada Scipio'ya karşı suçlamalar da artınca Scipio da Roma'dan ayrılarak şehir dışındaki evinde ikamet etmeye başlar. Scipio da aynı yıl 53 yaşında hayatını kaybeder.
Geriye Bıraktıkları
Hannibal kendi döneminde dahi büyük bir tanınırlığa sahip, önemli bir figür haline gelmiştir. Ölümünden yıllar sonra bile Romalı anneler çocuklarını uyutmak için "Hannibal kapıda" diyerek korkutmuştur. Alpleri geçerek İtalya'ya inişi günümüzde bile inanılması güç bir olaydır. Hannibal'in stratejileri ileride Romalılar tarafından kullanılmıştır. Hannibal ve Scipio'nun ölümü sonrası Kartaca Roma'ya problemler yaratmaya devam eder ve Üçüncü Pön Savaşı yaşanır, bu savaş sonrası Kartaca şehri yokedilecektir.
Hannibal'in savaşları doğulu Sami halklarının Akdeniz'in hakimiyetinin batılı Roma'ya geçmemesi için giriştiği son savaştır. Bu savaştaki yenilgi Akdeniz'e kıyısı olan her devletin kaderini dolaylı yoldan etkilemiştir. Bu noktaya gelinmesinde Kartacalıların lükse olan düşkünlükleri kadar Romalıların teslim olmayı reddeden doğalarının da etkisi vardır. Tarihçilere göre Roma'nın bu savaşta aldığı yenilgileri bir başka antik dünya devleti almış olsaydı o devletin çoktan teslim olması beklenirdi.
Hannibal'in İtalya'daki başarılarının Kartaca'da ödüllendirildiğine dair hiçbir kayıt bulunmamaktadır. Tüm bunlara rağmen kendi halkı için elinden gelenin en iyisini yapmaya çalışan Hannibal, hayatı boyunca çocukken ettiği yemine uygun hareket etmiştir.
![[+]](https://forum.strategyturk.com/images/majestic/collapse_collapsed.png)
