[Duman]

Strategyturk Bilim Kulübü tarafından hazırlanan bu konu dizisinde bilimsel nitelik taşıyan çeşitli konularda fikir alışverişleri ve tartışmalar düzenleniyor.

Bilimsel konu dizisinin formatı ilk olarak tartışılan öğeye dair bilgiler sunulup, ardından belli sohbet noktaları belirlenmesi üzerine.

Fermi Paradoksu ve Büyük Filtre

Dünya dışı akıllı yaşam formları nerede?

Fermi Paradoksu ismini fizikçi Enrico Fermi'den alan evrende dünya dışında canlı varlıkların olma olasılığının yüksekliğiyle henüz herhangi bir uzaylı medeniyetinin tespit edilmemiş olması arasındaki paradoksa işaret eder. 

Bu paradoksun ana argümanları aşağıdaki şekildedir:

• Galakside güneşe benzer milyarlarca yıldız bulunmaktadır, bu yıldızların birçoğu Güneş sistemimizden milyarlarca yıl yaşlıdır.
  
• Bu milyarlarca yıldızın etrafında trilyonlarca gezegen bulunur, bu gezegenlerden dünya benzeri şartlara sahip olanlar %0.1 bile olsaydı 1 milyon üzerinde yaşam bulunabilen gezegen olması gerekirdi.
  
• Bu dünya benzeri gezegenlerde gelişen yaşamın gelişerek yavaş da olsa uzayda seyahat yapabilecek noktaya ulaşabilmesi beklenir.
  
• En yavaş olasılıklar dahi ele alınsa, Samanyolu galaksisinin birkaç milyon yıl içerisinde tamamen katedilmesi mümkündür.
  
• Bu mantığa göre Dünya'nın bu zamana kadar dünya dışı bir uygarlık tarafından ziyaret edilmiş olması gerekirdi, peki neredeler?
  

Fermi Paradoksu üzerinden 2 şekilde soru üretilebilir, bu soruların ilki "neden dünyada veya gözlemleyebildiğimiz hiçbir gezegende uzaylılar veya uzaylı kalıntılarına rastlamıyoruz?" ikincisi ise eğer uzay seyahati mümkünse, en yavaş gelişen medeniyetin bile bir noktadan sonra uzayda seyahate başlamış olması ve 1 milyon ila 10 milyon yıl arasında bir süreçte tüm galaksiyi kolonileştirebilmiş olması gerekirdi, "neredeler?"

Galakside güneşten çok daha eski yıldızlar olduğu için bu durum yaşamın milyarlarca yıl önce başka gezegenlerde başlamış olabileceği anlamına gelir, dolayısıyla her ne kadar gelişmiş medeniyetler tüm galaksiyi ele geçirmek veya kolonileştirmek gibi bir niyete sahip olmasalar bile bu sistemleri keşfetmek için bazı izler bırakmış olmaları gerekirdi, ancak bu şekilde izlere rastlamıyoruz.

Burada devreye olası bir cevap olarak Büyük Filtre giriyor. Büyük Filtre ekonomist Robin Hanson'ın bu yukarıdaki sorulara ürettiği bir cevap ve galaksi genelindeki tüm medeniyetlerin gelişimleri esnasında "aşamadıkları" bir kademe, bir gelişim veya bir olay olduğunu varsayıyor. Bu aşılamayan kademe iç faktörlere de bağlı olabilir (uygarlığın kendisini yoketmesi) veya dış faktörlere de (uygarlığın dış bir güç tarafından ortadan kaldırılması).

Örneğin galaksi genelindeki tüm canlılar uzayda seyahat yapabilecekleri noktaya ulaştıklarında üzerinde yaşadıkları dünyayı geridönüşü olmayan bir felaket seviyesine getiriyor olabilirler veya her medeniyet elindeki kaynakların limitli olması, anlaşmazlıklar ve rekabetçilik çerçevesinde istisnasız bir biçimde eninde sonunda gezegen çapındaki savaşlarla kendisini yoketmeye meyilli olabilir. İnsanlık için aşılamayan bu filtrenin geçmişte mi (yani sadece insanların aşabilmiş olduğu bir kademe mi? - örneğin soğuk savaş dönemi) yoksa gelecekte mi (diğer uygarlıklar gibi yokoluşumuzla sonuçlanacak bir kademe - örneğin küresel ısınma) olup olmadığını bilemiyoruz. 

Hanson'ın listesine göre bir medeniyetin gelişiminde bu gibi bir filtrenin müdahil olabileceği belli önemli noktalar var, Fermi Paradoksuna göre olasılıklar bu kadar yüksek iken hiçbir şekilde uzaylı kalıntısına rastlamıyor oluşumuzun mantıklı açıklaması bu maddelerden birinin ters gitmesi olabilir.

1. Uygun bir yıldız sistemi.
   
2. Kendini yenileyebilen moleküller (RNA)
   
3. Prokaryot tek hücreli yaşam formunun oluşumu.
   
4. Ökaryot tek hücreli yaşam formunun oluşumu.
   
5. Çoğalma.
   
6. Çok hücreli yaşam formlarının oluşumu.
   
7. Araç kullanabilen zeki yaşam formları.
   
8. Şu anda olduğumuz yer.
   
9. Uzay kolonizasyonu.
   

Bu maddelerden 1'den 8'e kadar olanı Dünya'da gerçekleşmiş olsa da, başka şartlar altında imkansızlaşabilir. Eğer aşılamayan kısım 9. madde veya daha ilerisindeyse ise bu da insanlık olarak bizim de önümüzde bir felaket olduğu anlamına geliyor, bu felaket galaksi geneline yayılmış ve tespit edemediğimiz bir uygarlığın belli bir gelişmişlik seviyesine ulaşan diğer medeniyetleri yoketmesi dahi olabilir, aynı şekilde eğer yukarıdaki liste tam değilse - bildiğimiz kadarıyla bir uygarlığın gelişimine engel olabilecek başka bir nokta varsa - aynı şekilde diğer uygarlıklar bu noktalarda takılıyor olabilirler.

Ek İçerikler ve Sohbet Noktaları

İlgili Videolar

• The Great Filter - Robert Hanson - TED
  
• The Fermi Paradox - Where Are All The Aliens (1/2)
  
• The Fermi Paradox II - Solutions and Ideas (2/2)
  

Sohbet Noktaları

• Sizce evrende yegane yaşam formu Dünya'da mı?
  
• Sizce Büyük Filtre gerimizde mi? Eğer aştıysak bu diğer medeniyetlerin geçemediği aşama ne olabilir?
  
• Eğer Büyük Filtre önümüzdeyse, sizce ne gibi senaryolar bizi bekliyor?
  

[Semavi7]

Bence filtre evrenin kendisi. Işık hızı bir duvar olduğu için başka medeniyetler varsa bile belli bir noktadan ötesine ulaşamıyor olabilirler. Ayrıca şu kadar ışık yılı bu kadar ışık yılı dediğimiz uzaklık ve zamanlar hep dünya zamanına göre. Başka bir yerde zaman çok farklı olabilir. Dolayısıyla uzayda yolculuk yapabilecek bir medeniyet belkide hiç oluşmadı. Ama en iyi sebep ışık hızı ve aşılamayacak mesafeler bence bu zamanın göreceliliğiyle birleşince aşılmaz bir duvar oluşturuyor olabilir.

[yafeshan]

Baska uygarliklarla oyle yada boyle iletisim kurabilme penceremiz son 40-50yili kapsiyor. Bu surede sinyalin gidecegi en fazla uzaklik da 40-50 isik yili oluyor. Bizim yontemlerimizi kullanan bir medeniyetin cevap verebilmesi de bir o kadar yil yapiyor. Evrensel capta bir filteden ziyade sunu soylemek daha mantikli; Ulasabildigimiz yakin cevrede bizimle iletisim kapasitesinde bir uygarlik yok yada iletisim kurmak istemiyorlar. Bu arada bilincli olarak uzaya mesaj yollama isi bizim de cok nadir yaptigimiz bir sey. Biz genelde dinleme yapiyoruz. Ya herkes sadece dinliyorsa. Kalabalik ama karanlik bir odada kimse cit cikarmiyor

[fff7]

Bu gidişle filtreyi geçemeyeceğiz.

[Gurt]

Bence tek yaşam formu yaşadığımız gezegen olan Dünya'da yok. Bu tabiki de cümleye başladığım kelimede de belirttiğim gibi benim inancım. Peki neden herhangi bir iz bulamıyoruz ya da onlar bizi bulamıyor? Galaksimizin yaşı epey olmasına rağmen bir insan ömrünün milyonlarca katı da diyebiliriz buna sadece ve sadece gelişmişlik düzeyinde bakarsak 1000 ila 1500 yıllık bir bilim geçmişimiz var. Ben burada daha eski bilim yok demiyorum kayda değer bilimden bahsediyorum. Burası tartışılabilir elbette. Amacım şunu belirtmek bilim ufak bir gelişme gösterdikten sonra ardından gelen gerek icatlar olsun gerekse keşifler ardı ardını kesmiyor ve geldiğimiz noktada önümüzdeki 20 yılda her türlü alanda neler olacağını bilemiyoruz. Bununla birlikte belki de diğer medeniyetler daha bizim gelişmişliğimize yaklaşmamış olabilir. Diğer bir seçenek ise bu medeniyet ya da medeniyetler bizden daha fazla gelişim kaydetmiştir. Ancak bizim bu medeniyetler ile iletişime geçemememizin bir nedeni evrenin büyüklüğü olabilir. Belki bu kadar mesafeyi katedebilecek araçları yoktur ya da bu araçları olsa bile içerisinde kendi ırklarına yetebilecek olan hammaddeyi sağlayamıyorlardır. Bu da bir ihtimal. Bizde her ne kadar gelişmiş olarak kendimizi nitelendirsek de daha Mars gezegenine araçlarımızı çok yakın bir zamanda indirdik. Yapmış olduğumuz gezegen keşifler gözlemlerden ibaret.

[yafeshan]

Gecen gun dev bir teleskop fikri konusunda birsey okudum. 

Bildigimize gore genel gorelilikte kutlecekim isigi buker. Bu  durumda bizim gunesimiz uzaklardan gelen isigi bukup uzakta bir yerde odak noktasi olusturuyor demek oluyor. Bu mesafe yakladik 500 au uzakliga falan rastgeliyor. Plutonun falan cok otesinde. Ama o odak noktasi uzakligina uydular yollasak o uydular gunes buyuklugunde bir objektifi olan teleskopa bakar gibi evreni inceleyebilir ve baska yildizlarin gezegenlerini varsa sehirlerini falan rahat gorebiliriz.

[Lothebork]

Spoiler