[Duman]

Tarih Sohbetleri #1: Cengiz Han ve Moğol Tarihi

Strategyturk Tarih Kulübü tarafından düzenlenen Tarih Sohbetleri serisinin ilk konusuna hoş geldiniz!

Bu başlık altında Cengiz Han ve Moğollara dair bildiklerinizi yazabilir, merak ettiklerinizi sorabilirsiniz.

Aşağıda sohbet konusuyla ilgili 7 sohbet başlığı, 5 görsel içerik ve ilgili forum konuları yer almaktadır.

Sohbet Başlıkları

Cengiz Han'ın Hayatı

Cengiz Han'ın Yasaları

Cengiz Han'ın Seferleri

Moğol İmparatorluğu'nun Gelişimi

Moğol Savaş Taktikleri

Cengiz Han Sonrası Moğol Devletleri

Moğolların Dünyaya Olan Etkisi

İlgili Görsel İçerikler

Moğol İmparatorluğunun Yükselişi

Moğol Seferleri #1

Moğol Seferleri #2

En Geniş Sınırlarında Moğol İmparatorluğu

İmparatorluğun Ardıl Devletleri ve Rotalar

Tarih Forum'dan İlgili Başlıklar

Cengiz Han (1162 - 1227) (@Duman)

Yukarıdaki bölüme eklenebilecek bir konuya sahipseniz iletişime geçin.

Tarih Sohbetlerinde Bir Sonraki Konu

İngilizler ve Britanya Tarihi

Tarih Sohbetleri serisi güncelliğini yitirmez, açılan sohbet konularına her zaman katılım gösterebilirsiniz.

[Duman]

Konuyla alakalı olarak Extra History Cengiz Han serisine başladı, ilk bölüm için: https://www.youtube.com/watch?v=3cVTVF6ioaY

Aynı zamanda Cengiz Han ve Moğolların Yükselişine dair BBC belgeseli:

[Aytaç]

İlk sohbet konumuz hayırlı olsun. Bildiğimce bir şeyler karalayacağım soylediklerimde yanlışlar olabilir mazur görün :)

Cengiz Han, büyük bir komutandır gerçekten. Savaslarda kullandığı taktikler falan bildiğim kısmıyla göz doldurur nitelikte. Celal Şengör'ün de hassas noktalarından bir kaç sefer ondan da dinlemiştim :D

Orta Asya'daki tüm gelişen devletler gibi Moğollar da ilk olarak 1202'de Cengiz Han'ın sancağı altında birleşiyorlar. Gerçekten oradi büyük devletlere baktığımız zaman oradaki halkları birleştirmeyi başaran devletler olduğunu görüyoruz. Birleştikten sonra zaten muazzam bir potansiyele sahip oluyorlar. Harezmlere, Çinliler'e, Selçuklulara karşı büyük seferler duzenliyorlar ve başarılı da oluyorlar. Aldıkları yerleri yağmaliyorlar ve diğer sefer düzenleyecekleri yerleri savaşmadan zapt etmek için zorla aldıkları yerlerdeki uygulamalariyla korku salıyorlar.

Savaş taktikleri arasında çok şey kulağımıza çalınsa da düzenli olarak Harezmlere karşı kullandıkları taktikleri hatırlıyorum. Cengizhan Ordusunun bir bölümünü gönderiyor. Şah Muhammed tüm orduları bu sanıyor halbuki Cengiz Han ordusunu üçe bölmüş falan. 

Cengiz Han ölmeden önce dev ülkeyi 4 oğlu arasında bölüyor. Tuluy doğudaki merkez yerini alıyor, Çağatay, Ortada kalan kısmı alıyor, Cuci Altın Orda dediğimiz Kıpçak topraklarını alıyor. Bir de Ögeday vardı onu tam hatırlamıyamadım. Altın orda baya gelişmeye devam ediyor ve genişliyor. Tuluy'un oğlu Kubilay da Çin'in tamamını fethediyor.

Moğollar genel olarak kütüphaneleri falan yakmasıyla biliniyor. Gerçekten de ilme büyük zararları var. Ama hangi savaşta ilim zarar görmeden devam edebilmiş ki?..

[süleyman maik]

Benjamin franklin'in olsa gerek şöyle bir söz var.ben savaşa çalışmalıyım ki oğullarım felsefe ve matematik çalışabilsin.Her kadar karizmatik bir söz olsa da pek gerçeği ifade etmiyor çünkü savaş, matemetik,mimari ya da mühendislik gibi ilimler arasında katman katman ilerleyen bir hiyararşi yok bilakis hepsi iç içeler.Keza bakıldığında da teknolojinin en hızlı ilerlediği vakitler 2. dünya savaşıymış. dolayısıyla savaşta ilim zarar görür moğolların islam dünyasına yaptığı darbe olağan demek çok mantıklı değil.

moğollar bütün barbar kavimler gibi savaşçı insanlardı ama güçlerinin abartıldıldığını düşünüyorum. çünkü işgal ettikleri ülkelerdeki siyasi durum hep lehlerine olmuş.harezm bölgesinde celaleddin harzemşah'ın bir meşruiyet sorunu var ve kendisini dinlemeyen savaş lordları var hatta kendisi bir komutanı tarafından öldürülüyor.suriye ve mısır'da eyyubilerin son kralı öldürülmüş; kimin lider olacağı tartışılıyor.bir tane kadın ki kendisi kral suikastinin azmettiricisi mısır'da kendini sultan ilan etmiş bu yüzden suriye bölgesinde isyanlar var. zaten bu bölgeler haçlı istilasından ötürü harap durumda.çin' de siyasi bir birlik yok, hanedanlar birbirleriyle savaşıyor. rusları zaten o dönemler takan yok.gördüğünüz üzeren ele geçirdikleri bütün topraklarda zayıflamış devletler var.buna karşın az buçuk birliği olan devletlerden çok fena sopa yiyorlar.örneğin yuanlar hemen yanıbaşlarındaki vietnamlılara 6 ya da 7 kere sefer düzenliyorlar hepsi de başarısızlıkla sonuçlanıyor.bu bölgedeki halk çiftçilikle uğraşan barışsever insanlar.mısırdaki siyasi buhrana rağmen memluklar 2 kere tokatlıyor moğolları.hindistan'da da başarısız oluyorlar buraları almak en son Timur'a kısmet oluyor(timur her ne kadar özbek olsa da çağatay himayesindeki bir ailenin çocuğudur. ). Alabildikleri yerleri yönetme konusunda da çok başarısızlar örneğin çin'i topu topu 100 yıl yönetebiliyorlar. orta doğuda falan bu süre daha az.sonuç olarak moğollar o dönemdeki siyasi sebeplerden ötürü bu kadar genişleyebilmiş ve saman alevi gibi yandıktan sonra hemen sönmüştür.yitip gittilerinde de akılda kalan şey alevlerinin gürlüğü değil bu saman alevlerinin etrafa verdiği zarar olmuş.

[perverende]

Moğolların başarısının sebebi, bence döneminin çok ilerisinde olan askeri doktrinleridir. Belki biraz zorlarsak Blitzkrieg'in atasıdır diyebiliriz. Moğol ordulari döneminin en mobil ordusudur. Zaten yaptıkları fetihler bunu ispatlar nitelikte. Bir ordu düşünün Çin'den Polonya'ya kadar gidebiliyor. Kıyaslamak açısından söylüyorum, İskender'in ordusu Yunanistan'dan Hindistan'a gidiyor bir daha da dönemiyor.
Bu mobiliteyi sağlamasının yolu da Celal Şengör'den öğrendiğim kadarıyla her askerin yanında 8 tane daha at taşımasıymış. Yani sürekli dört nala giden bir ordu ve atlar yoruldukça yenisiyle değiştirme. Böylece çok kısa sürelerde çok büyük manevralar yapabiliyorlar. Ordu Hazar'da diyorlar sonra bir bakmışsın 1 haftada Ukrayna'ya gelmiş. Sürpriz faktörü sürekli Moğollar lehine. Bu doktrine cevap verebilecek hakikaten kimse yok.
Cengiz, tarihin gördüğü en enterasan şahsiyetler sıralamasında ilk 10'a rahat girer.

[jax61]

celal şengör jeoloji profesörüdür.. bazen deli derecesinde saçmaladığı oluyor. iyi bir jeoloj olabilir ama iyi bir tarihçi değpğil. çünkü tarihçi değil..kendisi portekizlilere de sömürgecilikleriy nedeniyle hayranlık duyan birisi.. açıkçası ben celal şengörü kaale almam.sizi bilemem. elbette celal şengörden tarih dinlemek hoşunuza gidebilir..

[Gurt]

Yazan herkese bilgilendirdikleri için teşekkür ederim. Öncelikle şuna değinmek istiyorum; ''Timuçin neden bu kadar acımasızdı?'' sorusunu sorduğumuz zaman öncesine ve Timuçin'in Moğol halkını birleştirmeden önce toplumun haline bakmakta fayda vardır. Bilindiği üzere babası Yesügey ile kız seçiminden dönerken babası öldürüldü ve evsiz kaldılar ailesiyle birlikte. Daha bunun şokunu atlatamadan abisinin yiyecek çaldığını öğrendiği gibi abisini öldürmüştür. Bunların da dışında Timuçin çocukluktan gençlik çağınaa geldiğinde ise Moğol halkının doğu bölgelerdeki devletlere köle olarak satıldığını gördü. Peki bu durumun suçlusunu sadece o devletlerde mi buldu? Hayır. Moğol halkınıın töreden çıktığını gördü. Cengiz Han, Timuçine verilen bir sıfattır. Eski moğollarda büyük hükümdarlara verilen bir sıfattır. Sonuç olarak Moğolları birleştirmiştir. Bu gibi dönemleri ve olayları atlattıktan sonra tekrar törenin kurallarını getirmiş ve bunu yerine getirmeyenlerin cezası her zaman ağır olmuştur.

Bilindiği üzere Cengiz Han o zaman ki dünya nüfusunun %11'ini yani 40 milyon insanı öldürdüğü tahmin edilmektedir. Bununla birlikte Cengiz Han'ın bu kadar acımasız olması aslında yaşadıklarının getirdiği birşey gibi düşünülebilir. Ayrıca işgal ettiği şehirde yaptıkları duyulunca zaten çoğu şehir kendiliğinden teslim olmuştur.

Gelelim Cengiz Han ve Moğollar neden başarılı oldu ? Dünyanın Türklere yönelttiği bir klasik sıfat oalrak barbarlarmıydı ?

1227’de dönemin dünyadaki en geniş çaplı ulusal posta sistemini oluşturdu. Abaküs ve pusula onun sayesinde Asya’da yaygınlaştı. Okuryazar olmadığına dair yaygın bir kanı olsa da, son bulunan kaynaklar Cengiz Han’ın okuryazar olduğunu ortaya koydu.

İpek Yolu’nun yeniden inşası için çalışan Cengiz Han Çin-Ortadoğu-Avrupa arasında ticaretin gelişmesine büyük katkı sağladı. Büyük bir coğrafyada tek bir devletin hakim olması, ülkeler arasındaki sınırların kalkmasına ve ticaretin de ciddi anlamda canlanmasını vesile oldu. Cengiz Han, öğretmenleri ve doktorları vergiden muaf tuttu. Hâkimiyeti altındaki halklara dini konularda özgürlük tanıdı.

Gerçekten barbarmış :)

Cengiz Han Çin'i zapdetmiş ve Japonya'ya kadar ulaşmıştır. Doğuda da Selçuklulara kadar ulaşmıştır. Günümüz ülkelerinden Çin, Moğolistan, Kore, Rusya, Ukrayna, İran, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan, Irak, Türkiye, Кazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Pakistan, Macaristan, Polonya, Tacikistan, Afganistan, Türkmenistan, Moldova ve Kuveyt'in neredeyse tamamını ele geςirmiştir.



Birleşik olarak en geniş sınırlara ulaşmış imparatorluk Cengiz Han'ın kurduğu Moğol İmparatorluğudur.

Bilindiği üzere ölmeden önce topraklarını 4 oğulu arasında pay etmiştir. Fakat imparatorluk ölümünden sonra dağılmamıştır aksine en geniş sınırlara oğulları tarafından ulaşmıştır. Timuçin'in eşi Börte'nin Merkitler tarafından kaçırıldığını çoğu kişi bilir. Merkitlerden Börte'yi kurtardıktan sonra Börte doğum yapar ve babasının kim olduğu bilinmediği için ismi moğolca ''konuk'' anlamına gelen Cuci olarak konur. Bir rivayete göre Çağatay Harzemşahlar'a yapılan sefer sırasında Cuci'nin tahta geçemeyeceğini söyler. Bunun üzerine tahta ikiside geçmez tahtın sahibi Ögeday olur.

Cengiz Han'ın Börte'den 4 çocuğu olur: Ögeday, Cuci, Tuluy, Çağatay Han.


Ek Tartışma: Cengiz Han Türk mü ?
Türkler'le Moğollar aynı kökten aynı boydan gelen iki kardeş millet olduğunu söyleyebileceğimiz gibi Cengiz Han, Moğol olmaktan daha fazla Türk'tü. Cengiz'in Türklüğü tarihî geleneklerin dışında tarafsız çağdaş Çinlilerin tanıklığı ile de sabit olduğunu söyleyebilmek mümkün. Profesör Zeki Velidi Togan, 1941'de yayınladığı ‘Moğollar, Cengiz ve Türklük’ adlı küçük eserinde ve 1946'da yayınladığı ‘Umumî Türk Tarihine Giriş’ adlı eserinde Cengiz Kağan'ı 1221'de ziyaret eden Çao-hong adlı bir Çin elçisinin verdiği bilgiyi nakletmektedir. Bu elçi, Cengiz'in eski Şato Türklerinden geldiğini gayet açık olarak belirtmiştir. Cengiz'in tipi hakkındaki tarihî bilgiler de (uzun boylu, kumral saçlı, beyaz tenli, yeşil gözlü) eski Gök Türk kağanlara uymaktadır. Cengiz'in aile adı olan Börçegin, Börü Tegin'in Moğolca söylenişinden ibaret olduğu gibi Cengiz kelimesi de Tengiz yani Deniz kelimesinin Moğolca söylenişidir. Türkçe'de “t” ile başlayan kelimelerin Moğolca'da ‘ç’ ile başladığını Altay dilleri uzmanları ifade etmektedir. Cengiz'in ailesi eski Türk devlet geleneğine uygun olarak Moğollardan bir kısmı üzerinde beylik eden bir Hanedanı kolu idi. Bu hanedanda Türk geleneklerinin devam etmekte olduğu Cengiz'in oğullarından Çağatay ve Ögedey'in adlarından anlaşılmaktadır. ‘Çağa’ ve ‘Öge’ bilindiği üzere, Türkçe kelimelerdir.

[perverende]

Konusu burası değil ama madem bahsi geçti bir iki kelam etmek isterim, belki tarih kulübünün diğer tartışma konusu tarihin kaynakları olabilir.
İlber Ortaylı'dan, Halil İnalcık'tan ne kadar tarih öğrenebilirseniz Celal Şengör'den de o kadar tarih öğrenebilirsiniz. Celal Şengör'ün jeolog olması veya İlber Ortaylı'nın doktorasının tarih bilim dalından olması onları güvenilir/güvenilmez yapmaz. Tarihin kaynakları açık, ister tıp mezunu ister jeoloji mezunu herkes bu kaynaklara ulaşabilir. Bu bilimin her dalı için geçerli aslında. Celal Şengör'ün coğrafi keşiflerin motivasyonu hakkında yaptığı açıklamalar bana da inandırıcı gelmiyor fakat bu onu güvenilmez bir tarihçi yapmaz. Aynı şekilde İlber Ortaylı'nın da katılmadığım bir sürü tarihi yorumu var şimdi İlber Ortaylı'dan tarih öğrenilmez diye bir laf edersem ne kadar mantıklı olur?
Bu bilim felsefesinin temel konularından birisi aslında. Akademik ünvanlara çok fazla takılmayın bence.

[Duman]

Tarihsel bazı olaylarda tartışırken genellikle marifeti o kişinin üstünden alıp dönemin şartlarına, rahatlığına bağlama ve bir yerden sonra "o olmasa başkası öne çıkıp yine elindeki imkanlarla, dönemin şartlarıyla yine aynı şeyleri başarabilirdi" denebiliyor, bu Cengiz Han için ne kadar doğru? Moğol İmparatorluğunu vareden tam anlamıyla Cengiz Han'ın dehası ve becerileri mi yoksa "ortam öyle uygundu ki bir başkası gelse benzer sonuçlar alabilirdi" demek mümkün mü?

Moğolların savaş teknikleri denince at üzerinde okçuluğu vs. kenara bırakınca aklıma kuşatmaya alınan şehirlere mancınıkla hastalıklı beden fırlatma olayı geliyor. Yine Moğollarla alakalı Tarihte Yapılan Büyük Yanlışlar konusuna malzeme olmuş şöyle bir olay var: 

Cengiz Han Harzemşahlar Devleti'nin hükümdarı Alaaddin Muhammed'e "Ben güneşin doğduğu toprakların hükümdarıyım, sen ise güneşin battığı toprakların. Dostça, birlikte hareket edelim" içerikli bir antlaşma sunmak üzere elçi gönderiyor. Alaaddin Muhammed'in valilerinden birisi bu elçi casusluk için buraya geldi diyip elçiyi zindana atıyor. Cengiz Han tekrar elçi gönderip bu sefer "valiyi teslim edin, yine dost olalım, uyum içerisinde yaşayalım" şeklinde bir antlaşma önerince bu sefer direkt Harzemşahların hükümdarı Alaaddin Muhammed gönderilen elçinin başını kesip Cengiz Han'a geri yolluyor. Bu hareket sonrasında 2 seneden kısa bir süre içerisinde tüm Harzemşah şehirleri haritadan siliniyor.

https://en.wikipedia.org/wiki/Mongol_con...Khwarezmia

[süleyman maik]

Beyler, dönemin siyasi şartları  moğolların bu denli başarılı olmasında etkili bir yöntemdir, önermem moğolların askeri alanda tamamen yeteneksiz olduklarını iddia ettiğim anlamına gelmesin.şunu söylemeye çalışıyorum moğollar değil herhangi bir orta asya kavmi dahi o sıralar bütün diğer kabileleri egemenlik altına alabilmeyi başarabilseydiler onlarda siyasi şartlardan ötürü bu denli başarılı olacaktı. bazı arkadaşlarımız moğolların mobilitesinin gücünden bahsetmişler haklılar lakin bütün nomad kabileler böyle ki.zaten kurt kapanı dediğimiz taktiği yapabilmek için hızlı olmak lazım kanatların bir anda açılıp düşmanı sarabilmesi lazım.yani moğolları askeri anlamda diğer kabilelerden ayıran tek şey çini fethetmeyi başarabildiklerinden ötürü seferlerinde çin teknolojisinden de yararlanabilmeleri.onun haricinde sıradan bir bozkır milletiler.cengiz han'ı da başarılı kılan şey mete ile bismarck'la aynı.kendi zamanlarına kadar siyasi birlik kuramamış boyları-devletleri  tek bir çatı altında toplayabiliyorlar. üstelik cengiz gerçekten farklı bir lider adam kendi dinini bile umursamıyor hakimiyet için.moğolların tengri inancında mavi olan herşey kutsaldır bu yüzdende nehrin içinden falan geçmezler.cengiz ordularını buna zorluyor hem çin'e sefer düzenlerken hem de celaleddin'i takip ettirirken.mesala cengiz'in çocuklarında bunu göremezsin her biri ayrı kalastır.moğol korkusunu arkalarına alıp genişlemeye bir parça daha devam etseler de beceriksizlikleri devletin yıkılmasına sebep olmuştur.

[glorfindel]

Moğolların bir önemli özelliği de düşmanını tanımak kervanlarla veya başka yollarla çevre ülkelere casuslar sokup o ülke hakkında bilgiler edinmek ayrıca haberleşme sistemi baya gelişmiş böylesine büyük bir imparatorlukta organize hareket etmek(ki bunda atın etkisi büyük) insanı hayrette bırakıyor.Ne kadar etkilidir tartışılır ama bence Cengizhan'ın generallerini serbest bırakması bu serbestlik yanlış anlaşılmasın onların sorumlu olduğu alanlara karışmaması buda işini iyi yapan insanlara kendini kanıtlama imkanı sağlar tıpkı Devrim Fransa'sı gibi

[Menars]

Moğol imparatoluğu hakkında konuşulurken Sübedey´den ve Cengiz Han´ın generallerinden bahsetmemek olmaz.

[Duman]

Tarih Ansiklopedisi: Cengiz Han

[aegon]

Moğollar çoğu kişinin sandığının aksine türk değildir sadece şuanda eski Türklerin yaşadığı yerlerde yaşıyorlar ve zamanla asimile olup turklesmisler genellikle savaşmak yakmak yoketmek dışında pek bir şey yaptıkları söylenemez dünya medeniyetine yarardan çok zarar getirmişlerdir

[Sezar]

Youtube daki su playlisti tavsiye ederim. Mogol savaslarini pek guzel bir bicimde anlatmis.

https://www.youtube.com/playlist?list=PL...vG4hE7vEFC

Playlistin ilk videosu

[Takeda Akane]

Bu konuyu kaçırmışım tarih sohbetleri 1'de tam tarih ve strateji severlerin bilmesi tanıması gereken bir şahıs tanıtılmış. Yaptığı iyi yada kötü şeylerle dünya tarihine damga vurmuştur Cengiz Han.

[Gurt]

Cengiz Han hakkında beğendiğim birkaç kitap önerebilirim.
Cengiz Han - Jack Weatherford
Cengiz Han’ın Ölümsüzlük Arayışı: Taoist Simyacı Bir Keşişin Türkistan Seyahatnamesi (1221-1224) - Chang Chun
Moğol İmparatorluğu - Timothy May
İç Asya Tarihi: Cengizliler Çağı - Nicola Di Cosmo

[Takeda Akane]

Timothy May'in kitabı çok iyidir.