[Coldhands]

Montezuma, ya da daha doğrusu, 2. Motecuhzoma Xocoyotzin, Aztek İmparatorluğu 16. Yüzyılın başlarında İspanyollar tarafından yıkılmadan önceki son tam bağımsız Aztek hükümdarıdır.1502 yılında, sözcü anlamına gelen “tlatoani” makamına gelerek 1520 yılına kadar mutlak bir hükümdar olarak hüküm sürdü.Bu süre boyunca imparatorluğunu büyütmüş ve halkı tarafından bir tanrı olarak görülmüştür.

Mutlak Bir Hükümdar
                

Motecuhzoma büyük bir lider olan Axayacatl’ın (hükümdarlığı 1469-1481) oğluydu, aynı zamanda amcası Ahuizotl’ın (hükümdarlığı 1486-1502) en iyi savaşçılarından biriydi.Özellikle, Tehuantepec ve Xoconochco’daki Aztek seferlerinde ayırt edilebilir bir konuma gelmiştir.1502’de Ahuizotl’ın ölümü üzerine, Motecuhzoma Aztek toplumundaki en yüksek pozisyona ulaştı ve görkemli bir taç giyme töreniyle tartışmasız dini ve siyasi lider “tlatoani” oldu.
                

Yeni mevkisini pekiştirmek için olan törenlerin bir parçası olarak Motecuhzoma bir orduya önderlik ederek, daha sonra Taç Giyme Savaşı olarak da bilinecek olan, 640 kilometre güneydeki Nopallan’a gitti.Bu istihkamlı şehri fethederek Tenochtitlan’a büyük miktarda yağma ve dini törenlerde kurban edilmek üzere tutsak getirmiştir.Yeni tlatoani ayrıca Aztek mitolojisinin 5 çağını tasvir eden oymalarla kaplı özel olarak yaptırılmış bir taşta da, Saz-11 yılı (MS 1503) ve Timsah 1 (4 Haziran) tarihleriyle anılmıştır.

Aztek İmparatorluğu              

Motecuhzoma, büyük şehirler olan Tenochtitlan, Tetzcoco ve Tlacopan’ın oluşturduğu Üçlü İttifak’ın mutlak hükümdarı ve tartışmasız lideri olabilmek için kendi yetkilerini arttırdı ve aynı zamanda iç işlerinden sorumlu yöneticilerin (Tlacaellel ya da Cihuacoatl) yetkilerini azalttı.Motecuhzoma ayrıca soylu sınıfının da statüsünü iyice yükselterek onları toplumun geri kalanından daha da fazla ayırmıştır.
                

Motecuhzoma’nın yönettiği imparatorluk, Meksika’nın kuzeylerinden bugünki Guatemala’ya kadar uzanıyordu.Hatta, dört önemli savaşta imparatorluğunu daha da genişletti ve sadece batıda Tarascan’lılar ve doğuda Tlaxcala’lılar fethedilmemiş olarak kaldı.Aztek vergi kayıtlarında gösterildiği üzere bu boyunduruk altındaki devletlerin hepsi haraç ödemiştir.Haraç, altın, yeşim taşı gibi değerli maddeler, egzotik kuş tüyleri ve hatta kartal ve jaguar gibi hayvanlarla ödenebiliyordu.Aynı zamanda kıyafet, kumaş ve kakao ile mısır gibi gıda ürünleri ile de haraç ödendiği olmuştur.

Sonun Başlangıcı
               

İspanyollar gelmeden önce bile, herşey Aztekler için çok iyi gitmiyordu çünkü imparatorlukları askeri güce değil, Aztek tanrısı Huitzilopochtli adına haraçları toplayan kukla yöneticilerin yönettiği şehirlerin gevşek bir şekilde bağlanmasına dayanıyordu.Fakat Aztekler belki de kendi güçlerinin ötesinde işlere kalkıştılar ve dış bölgelerdeki bazı kabileler ayaklanmaya başladılar.Özellikle 1515’te Tlaxcala ve Huexotzingo’ya karşı alınan yenilgilerden sonra bu süreç hızlandı.İmparatorluk genelinde çıkan bu isyanlar bastırıldı fakat sıkıntı her zaman yüzeye çok yakın bir durumda kaldı ve belki de en önemlisi, Tlaxcala’lılara sert davranılması onların daha sonraki dönemde İspanyollarla mütttefik olma isteklerini arttırdı.
                

Motecuhzoma kehanetlere çok önem verirdi ve önceden sıkıntılı zamanların geleceğine dair bir içgüdüye sahip olmuş gibi gözüküyordu.1509’da gözüken kuyrukluyıldız konusunda sürekli olarak kahinlerden tavsiye istedi.Aztek mitolojisinin kehanetlerine göre o zaman içinde bulunulan 5. Güneş Çağı da önceki 4 çağ gibi yıkılacaktı.1515’ten itibaren hızla yaklaşan bir krizin söylentileri denizin açıklıklarında görülen yüzen tapınaklar nedeniyle iyice arttı.Eski Dünya’dan gelen ziyaretçiler nihayet yeni kıtaya varmıştı.
               

Aztek liderinin bu tuhaf ziyaretçilerle ilgili ilk stratejisi onları hediyelerle satın almaya çalışmak oldu.Bu hediyeler verilirken tören kıyafetleri giyildi ve güneşi simgelemek üzere altın bir disk ve ayı simgelemek üzere daha da büyük gümüş bir disk kullanıldı.Fakat bu durum herhangi bir etki yarattıysa da, o etki muhtemelen İspanyolların bu yeni toprakları yağmalama isteğini arttırmak oldu.
                

1519 Ağustos’unda İspanyol lider Hernan Cortes birlikleriyle beraber Tenochtitlan’a yürüdü.İspanyol kaynaklarına göre Motecuhzoma onların şehre girişine izin verdi.Buradan itibaren olaylar tarihçiler açısından oldukça tartışmalı bir hal almıştır ve o dönemki İspanyol vakanüvislerin tarafsız bir şekilde kayıt tutmuş olması pek muhtemel değildir.Motecuhzoma gibi güçlü bir liderin bu kadar pasif bir rol oynamasının garip olduğu dikkat çekmiştir.Fakat daha önceki dönemde İspanyollar üstün teknolojilerini ve askeri yeteneklerini savaş alanında göstererek Otomi-Tlaxcala kuvvetlerini yenmiş ve Cholollan kabilesinin kurduğu komploya karşı hızlı ve amansız bir şekilde misilleme yapmıştır.Belki de Motecuhzoma bu durumun farkına varıp, en azından bir açılış stratejisi olarak daha ihtiyatlı bir şekilde karşı tarafı memnun etmeyi denemiş olabilir.
                

Cortes ve Motecuhzoma yüzyüze görüştüğünde ilk etapta ilişkiler sıcak bir şekilde başlamıştır.Aztekler İspanyollara şehri gezdirmiş ve taraflar arasında hediyeler alınıp verilmiştir.Motecuhzoma diplomasiyle ne elde etmeye çalışmış olursa olsun, yaklaşık iki hafta sonra İspanyollar onun planlarını baltalayarak onu esir almışlardır ve ev hapsine yerleştirmişlerdir.Motecuhzoma kendini 5. Charles’ın buyruğu altına girmiş olarak ilan etmeye, daha çok hazine vermeye ve hatta şehrin kutsal bölgesindeki büyük piramidin tepesine bir haç figürü yerleştirilmesine izin vermeye zorlanmıştır.

                

Cortes, Montezuma ile görüşüyor

Cortes’in planları, rakip bir İspanyol grupla yüzleşmek üzere Veracruz’daki üssüne dönmesi gerektiğinden aksamıştır.Cortes’in yokluğunda geride kalan İspanyollar akılsızca davranarak, insan kurbanı içeren bir dini töreni yarıda kesmişlerdir ve çatışmalar başlamıştır.Bu durum üzerine Aztek savaşçıları Motecuhzoma’yı liderlikten alıp onun yerine Cuitlahuac’ı yeni tlatoani olarak seçmişlerdir.Motecuhzoma, İspanyollar tarafından kendi halkını sakinleştirmek için ileri sürülmüştür fakat kafasına atılan bir taşla öldürülmüştür.
               

Cortes geride kalan İspanyol birliklerini kurtarmak için şehre dönmüştür fakat Noche Triste olarak adlandırılacak bu olayda, 30 Haziran 1520 tarihinde geri çekilmeye zorlanmıştır.Fakat Cortes, 9 ay sonra, bu sefer Tlaxcala’lı müttefikleriyle birlikte geri dönmüş ve uzun bir kuşatmadan sonra şehir niyahet düşmüştür.Cuitlahuac liderliğindeki Aztekler, açlık ve salgın hastalıklardan dolayı zayıf düşmüşlerdir ve 13 Ağustos 1521’de tamamen yenilmişlerdir.Tenochtitlan’ın tüm değerli malları yağmalanmış ve heykelleri yok edilmiştir.Bu şehrin küllerinden Yeni İspanya kolonisinin yeni başkenti yükselmiştir ve Olmec medeniyetine kadar uzanan Orta Amerika medeniyetleri acımasız ve dramatik bir şekilde sonlanmıştır.

[strateggy]

Azteklerin neden yıkıldığını anlatan güzel bir yazı olmuş. Teknolojik üstünlük haricinde içte ve dışarda bir sürü düşman edinilmiş. O anda İspanyolların gelmesi ise büyük talihsizlik. Belki de diğer kabileleri kapsayan bir sistem kurulup güçlü bir halde olsalarmış İspanyolları yenebilirlermiş.