[altnkurt]

İstanbul'un 1453'e kadar çok daha büyük ordularca kuşatılıp fethedilmemesini de desteğe gelen orduların abluka altındaki kalenin içindeymiş gibi savaşmasına bağlarsın sen şimdi.
Ben moral ve disiplini yok saymadım. Sadece arazi şartlarına göre daha soyut bir kavram olduğunu belirttim. Leonidas ateş geçitlerini tutarken elbette moral ve disiplininin çok faydasını gördü. Fakat orada daha büyük etken araziydi. Ordunun başındaki adamların savaş arazisine hakim olması, önceden tecrübesi olması, hangi arazide savaşacağını kendi seçmesi gibi ufak detaylar savaşlarda muazzam farklara sebep oldu.
Yine belirtmek istediğim bir detay kış ayları gelince kuşatmalar lojistik yetersizlik vb. sebeplerle kaldırılırdı Osmanlı'da bile. 5 sene süren bi kuşatmada devasa attritionlar görmemiz gerekir. Misal eu4 için kuşatma sürdükçe attrition artabilir veya kış aylarında ikiye katlanabilir.
Askeri geleneklerde en önemli faktörlerden biri orduyu yetiştirenler ve ordunun talim tecrübesidir. İlk defa eline kılıç alan birisi sırf Roma vatandaşı diye 50 yıl önce açılan ideadan gelen mükemmel becerilere pat diye sahip olmamalı. Tarihte de böyle birşey yok.
Bu noktada önerimi sormuşsun @Awake. Şöyle diyebilirim. Orduların belli taktikleri çalışarak daha iyi uygulaması sağlanabilir. Shieldwall gibi. CKII'deki gibi başındaki komutanın becerilerine bağlı olarak taktiklerin başarı şansı artabilir, azalabilir. Aynı araziden daha önce geçmiş komutanlar +1, daha önce o arazi tipinde savaşmış komutanlar +2, daha önce o şehirde savaşmış komutanlar +3 gibi bonus alabilir. Bu direk zar şeklinde değil de taktiklerden gelen etkilere bonus şeklinde olabilir. Yine tarihten örnek vermek gerekirse rakibin ordu kompozisyonunu görmek için öncüler farklı bi mekanikle eklenebilir. Buna göre taktikte değişikliklere gidilir.