[Duman]

Strategyturk Bilim Kulübü tarafından hazırlanan bu konu dizisinde bilimsel nitelik taşıyan çeşitli konularda fikir alışverişleri ve tartışmalar düzenleniyor.

Bilimsel konu dizisinin formatı ilk olarak tartışılan öğeye dair bilgiler sunulup, ardından belli sohbet noktaları belirlenmesi üzerine.

Fermi Paradoksu ve Büyük Filtre

Dünya dışı akıllı yaşam formları nerede?

Fermi Paradoksu ismini fizikçi Enrico Fermi'den alan evrende dünya dışında canlı varlıkların olma olasılığının yüksekliğiyle henüz herhangi bir uzaylı medeniyetinin tespit edilmemiş olması arasındaki paradoksa işaret eder. 

Bu paradoksun ana argümanları aşağıdaki şekildedir:

• Galakside güneşe benzer milyarlarca yıldız bulunmaktadır, bu yıldızların birçoğu Güneş sistemimizden milyarlarca yıl yaşlıdır.
  
• Bu milyarlarca yıldızın etrafında trilyonlarca gezegen bulunur, bu gezegenlerden dünya benzeri şartlara sahip olanlar %0.1 bile olsaydı 1 milyon üzerinde yaşam bulunabilen gezegen olması gerekirdi.
  
• Bu dünya benzeri gezegenlerde gelişen yaşamın gelişerek yavaş da olsa uzayda seyahat yapabilecek noktaya ulaşabilmesi beklenir.
  
• En yavaş olasılıklar dahi ele alınsa, Samanyolu galaksisinin birkaç milyon yıl içerisinde tamamen katedilmesi mümkündür.
  
• Bu mantığa göre Dünya'nın bu zamana kadar dünya dışı bir uygarlık tarafından ziyaret edilmiş olması gerekirdi, peki neredeler?
  

Fermi Paradoksu üzerinden 2 şekilde soru üretilebilir, bu soruların ilki "neden dünyada veya gözlemleyebildiğimiz hiçbir gezegende uzaylılar veya uzaylı kalıntılarına rastlamıyoruz?" ikincisi ise eğer uzay seyahati mümkünse, en yavaş gelişen medeniyetin bile bir noktadan sonra uzayda seyahate başlamış olması ve 1 milyon ila 10 milyon yıl arasında bir süreçte tüm galaksiyi kolonileştirebilmiş olması gerekirdi, "neredeler?"

Galakside güneşten çok daha eski yıldızlar olduğu için bu durum yaşamın milyarlarca yıl önce başka gezegenlerde başlamış olabileceği anlamına gelir, dolayısıyla her ne kadar gelişmiş medeniyetler tüm galaksiyi ele geçirmek veya kolonileştirmek gibi bir niyete sahip olmasalar bile bu sistemleri keşfetmek için bazı izler bırakmış olmaları gerekirdi, ancak bu şekilde izlere rastlamıyoruz.

Burada devreye olası bir cevap olarak Büyük Filtre giriyor. Büyük Filtre ekonomist Robin Hanson'ın bu yukarıdaki sorulara ürettiği bir cevap ve galaksi genelindeki tüm medeniyetlerin gelişimleri esnasında "aşamadıkları" bir kademe, bir gelişim veya bir olay olduğunu varsayıyor. Bu aşılamayan kademe iç faktörlere de bağlı olabilir (uygarlığın kendisini yoketmesi) veya dış faktörlere de (uygarlığın dış bir güç tarafından ortadan kaldırılması).

Örneğin galaksi genelindeki tüm canlılar uzayda seyahat yapabilecekleri noktaya ulaştıklarında üzerinde yaşadıkları dünyayı geridönüşü olmayan bir felaket seviyesine getiriyor olabilirler veya her medeniyet elindeki kaynakların limitli olması, anlaşmazlıklar ve rekabetçilik çerçevesinde istisnasız bir biçimde eninde sonunda gezegen çapındaki savaşlarla kendisini yoketmeye meyilli olabilir. İnsanlık için aşılamayan bu filtrenin geçmişte mi (yani sadece insanların aşabilmiş olduğu bir kademe mi? - örneğin soğuk savaş dönemi) yoksa gelecekte mi (diğer uygarlıklar gibi yokoluşumuzla sonuçlanacak bir kademe - örneğin küresel ısınma) olup olmadığını bilemiyoruz. 

Hanson'ın listesine göre bir medeniyetin gelişiminde bu gibi bir filtrenin müdahil olabileceği belli önemli noktalar var, Fermi Paradoksuna göre olasılıklar bu kadar yüksek iken hiçbir şekilde uzaylı kalıntısına rastlamıyor oluşumuzun mantıklı açıklaması bu maddelerden birinin ters gitmesi olabilir.

1. Uygun bir yıldız sistemi.
   
2. Kendini yenileyebilen moleküller (RNA)
   
3. Prokaryot tek hücreli yaşam formunun oluşumu.
   
4. Ökaryot tek hücreli yaşam formunun oluşumu.
   
5. Çoğalma.
   
6. Çok hücreli yaşam formlarının oluşumu.
   
7. Araç kullanabilen zeki yaşam formları.
   
8. Şu anda olduğumuz yer.
   
9. Uzay kolonizasyonu.
   

Bu maddelerden 1'den 8'e kadar olanı Dünya'da gerçekleşmiş olsa da, başka şartlar altında imkansızlaşabilir. Eğer aşılamayan kısım 9. madde veya daha ilerisindeyse ise bu da insanlık olarak bizim de önümüzde bir felaket olduğu anlamına geliyor, bu felaket galaksi geneline yayılmış ve tespit edemediğimiz bir uygarlığın belli bir gelişmişlik seviyesine ulaşan diğer medeniyetleri yoketmesi dahi olabilir, aynı şekilde eğer yukarıdaki liste tam değilse - bildiğimiz kadarıyla bir uygarlığın gelişimine engel olabilecek başka bir nokta varsa - aynı şekilde diğer uygarlıklar bu noktalarda takılıyor olabilirler.

Ek İçerikler ve Sohbet Noktaları

İlgili Videolar

• The Great Filter - Robert Hanson - TED
  
• The Fermi Paradox - Where Are All The Aliens (1/2)
  
• The Fermi Paradox II - Solutions and Ideas (2/2)
  

Sohbet Noktaları

• Sizce evrende yegane yaşam formu Dünya'da mı?
  
• Sizce Büyük Filtre gerimizde mi? Eğer aştıysak bu diğer medeniyetlerin geçemediği aşama ne olabilir?
  
• Eğer Büyük Filtre önümüzdeyse, sizce ne gibi senaryolar bizi bekliyor?