[basileus]

Bu dindarlığın azalması, zayıflaması meselesi belki de son on yıldır Türkiye'de, Aydınlanmacı şemaya göre mukadder olan bir sosyolojik-ideolojik dönüşümün gerçekleşip gerçekleşmediğini kontrol etmek adına özellikle sosyal medyada çokça tartışılan -zaten ilk olarak buradan çıkan- bir konu. Seküler kesimin içindeki bazı insanlar, dine bağlılıktaki azalmayı bir ekonomik kalkınmanın, zihinsel dönüşümün, özgürleşmenin hem şartı hem alameti saydığı için bir çeşit PH ölçüm kağıdı gibi gördükleri "Türkiye'de dindarlık azalıyor mu?" sorusunu sık sık topluma batırıp kağıdın rengine göre ne kadar çağdaşlaştığımızı, ilerlediğimizi, kalkındığımızı vs. görmeye çalışıyor.

Bu bakış açısı Aydınlanma'nın insan aklına, bir bağlılıktan ve saygıdan öte tapınmayı andıran biçimde yaklaşmasının; bu yaklaşımın doğal uzantısı ve sonucu olan, sekülerleşme-sanayileşme-modernleşme-demokratikleşme dörtlüsünün birbirlerini aynı anda etkileyen, şekillendiren güçler olarak konumlandırldığı bir kalkınma anlayışının neticesi; dinleri, sadece bir korkunun, doğa karşısında düşülmüş aczin eseri olarak gören kaba bir inceleme tarzıyla da ilintili.

Türkiye'de dindarlık oranında kayda değer ve devrimsel olmamak kaydıyla bir azalma yaşandığı kanaatini taşımakla beraber bu sürecin sağlıklı, bilinçli ve tutarlı bir biçimde gerçekleşmediğini; insanların o kalıp cümledeki gibi okuyarak, araştırarak, sorgulayarak dinlerden soğumalarıdan çok bir tür refleks ve "şuursuz" tercihlerde bulunma eğitilimi içinde olduklarını düşünüyorum. İnternet, gündelik hayat içinde çeşitli nedenlerden dolayı tartışılamayan hakim inançların tartışılmasını; her büyük çaplı öğretide olduğu gibi İslam özelinde, tüm yaygın İbrahimi dinlerin kurdukları kapsamlı sistemi, öncelikle zayıf görülen kimi noktalarına hücum edilmesi imkanı yaratarak ve bu hücumu gerçekleştiren insanları bir araya getiren kanallar açmak suretiyle ciddi biçimde sarsmaya başladı. Ancak bu esnada, yani tam da din eleştirisinin popülerleştiği sırada, halka daha geniş biçimde arz olunan her düşünce sisteminin başına gelen şey, vasatlaşma ve sığlaşma ateizmi-deizmi-agnostisizmi ve genel olarak her türlü anti-teist öğretiyi, bu öğretilerin savunulması, yayılması, açıklanması ve argümanlaştırılması konularında hızla teslim aldı. Bu tartışma altında da ürettiği içeriklerin niteliksizliğine dair eleştirel bir çizim paylaşılan, bugün pek çok ateist tarafından bile popülistlikle eleştirilen Karikateist sayfası hem Türkiye'de ateizmin yaygınlaşması hem de bu sürecin alabildiğine sığ biçimde yürütülmesi adına semboliktir. Türkiye'de non-teist öğretileri yaymayı görev edinmiş platformların genelinin seviyesi, en azından uzunca bir süre için Karikateist'ten daha yukarıya çıkamamış; ortalık, 4chan'in internet kültürüne kazandırdığı en önemli ve gerçeklik payı bir hayli yüksek mem olduğunu düşündüğüm "npc" memini hatırlatacak biçimde Dawkins-Sen inanç biz korku deriz-bilim benzeri kavramları, değişen sıralamalarda bir kolye gibi dizerek konuşan insanlarla dolmuştu.

Süreci bir ilerleme emaresi sayarak, izlemenin de ötesinde hızlandırmaya ve şekillendirmeye çalışan insanlar için Karikateist ve benzeri sayfaların açtığı çığır, toplumsal evrimimizde müthiş bir sıçramaydı; insanların, yine o basmakalıp tabiri hatırlatırsak okudukları, sorguladıkları, araştırdıkları yönünde en güçlü delildi. Bu düşüncenin çürüklüğünü anlamak için kitap okuma oranlarımızın yerlerde süründüklerini hatırlamak yeterlidir. Ortada, bu insanların arzu ettiği gibi bilimin, felsefenin, aklın tüm imkanlarından yararlanarak gelişen bir non-teizmden çok dinin bir baskı aracı haline getirilmesi, çeşitli usulsüzlükleri örten bir kılıfa dönüşmesi, dini yorumlama yetkisine sahip olduğu düşünülen insanların aykırı söylemlerine karşı ani, doğası gereği üzerine fazla düşünülmemiş, düşülmemiş bir refleks vardır.