[Duman]

Forum Makaleleri #13: Modus Operandi
Herkese merhabalar, hatırlayabileceğiniz üzere daha önceleri Imperator: Rome Türkçe Yama projesine dair tecrübelerimizden, bu yama projesinde karşılaştığımız zorluklardan ve öğrendiğimiz yeni şeylerden bahsedeceğimiz bir geliştirici günlüğü serisi kaleme alma niyetimizden bahsetmiş, bu fikri 2019 Görüş Anketinde oylamaya açmıştık. Ankette katılımcıların %72'si bu tür geliştirici günlüklerinin ilgilerini çekebileceğini belirtti. İlk başta planımız yamanın kendi bölümünde klasik geliştirici günlüğü formatında bu günlükleri yazmaktı, ancak bu şekilde kaleme alınacak günlük sayısının çok fazla olmaması ve bu tür günlükleri sadece mevzubahis yama projesiyle kısıtlı tutmayıp tüm Strategyturk projeleri için genel bir yaklaşım haline getirmek istememiz neticesinde Forum Makaleleriyle birleştirme kararı aldık.

Forum Makaleleri nedir?
Forum Makaleleri çeşitli konularda düşüncelerimizi, yorumlarımızı, tecrübelerimizi ve çıkarımlarımızı paylaştığımız yazılar. Forum Günlüklerinden en büyük farkı Forum Günlükleri forumda yapılan veya yapılacak fiili çalışmalara, somut sistemlere veya işleyişlere dair bilgi verirken Forum Makalelerinin işin biraz daha arkaplanını, işin biraz daha soyut yönünü ele alması. Bu kapsamda Forum Makaleleri kendi konsepti yönünden Strategyturk projeleri için kaleme almayı düşündüğümüz geliştirici günlükleriyle uyuma sahip - keza bu günlükler de işin "arkaplanını" anlatmayı öngörüyor. Tabii bu günlüklerde kendi ilkelerimiz çerçevesinde mevzubahis projelere dair bazı somut bilgiler de paylaşacağız. Bu durum kabaca Imperator: Rome için 1.2 Cicero sürümü üzerinde çalışmaların tam gaz devam ettiğini aktarabileceğimiz, ancak Imperator: Rome Türkçe Yama projesinde olduğu gibi bir projeyi o gün içerisinde paylaşılabilir noktaya taşımadan duyurusunu yapmayacağımız, bilgi paylaşmayacağımız anlamına geliyor. İşin usulü önce yapmak sonra konuşmak.

Project Sulla
Imperator: Rome Türkçe Yama projesinin kod adı Project Sulla'ydı. Project Sulla 25 Nisan tarihinde yani oyunun çıktığı gün başladı. İlk planımız çeviriyi oyundaki uzun tanımlar ve olaylar (eventler) ikinci aşamaya bırakılmış bir biçimde 2 aşama şeklinde yapmaktı ancak çalışmalar yoğunlaştıkça tanımları da ilk aşamaya dahil ettik, hatta çok sayıda olayı da çevirdik. Çeviri hacim olarak 2 milyon 250 binin üstünde karakter ve yaklaşık 38 bin satır içeriyordu. Proje başladıktan sadece 12 gün sonra Kuratörlerimizin de katılımıyla bir Kalite Kontrol Programı başlattık ve %88.24 çeviri yüzdesiyle kontrol edilmek üzere Kalite Kontrolde görev alan arkadaşlara ilk sürümü ilettik. Kalite Kontrol Programının başlamasından 4 gün sonra yani oyunun çıkışından sadece 16 gün sonra 11 Mayıs'ta %92.07 sürümü oyuncularla paylaştık.

Çevirinin %100 sürümü 1.0.1 olarak 39 gün sonra 19 Haziran tarihinde çıktı. Bu noktada bir tuhaflık göze çarpabilir, bir çevirinin nasıl olur da %92'si 16 günde, geri kalan %8'i 39 günde yapılabilir? Buna sebep olan ana faktör çeviri ilerlemesinin satır bazlı hesaplanması, dolayısıyla tek kelimeden ibaret satırla bir 5 tane cümle içeren paragrafın yüzdesel olarak eş sayılması. Örnek vermek gerekirse "event" isimli dosya içerdiği 1635 satır ile satır hesabında %4.3'lük bir ağırlığa sahip ancak hesaplamayı karakter bazlı yaparsak bu dosyanın ağırlığı neredeyse 3 katına, %11.5'e çıkıyor. Peki neden ilk başta karakter bazlı bir yüzde oluşturmadık? Bunun sebebi çeviri esnasında karakter sayısı ve kelime sayısı değişebilirken, satır sayılarının aynı kalması. 10 kelimelik bir cümleyi çevirdiğinizde kelime sayısı 8'e de inebilir 12'ye de çıkabilir, ancak oyun çevirisinde 2 satırı birleştirip 1 satır yapamazsınız. Aynı zamanda hangi satırda olunduğunu, kaç satır kaldığını görmek kaç kelime kaldığını görmekten çok daha kolay.



Bu proje, yapısı ve hacmi yönünden bizim için bir sınav niteliği taşıyordu. Bu sınavdan elbette eksiklerimizi de görerek geçtiğimizi ve ortaya güzel bir iş çıkarttığımızı düşünüyorum. Çeviri esnasında "anlaşılsın yeter" yaklaşımından ziyade gerçek anlamda kaliteli bir iş ortaya çıkartmayı, Strategyturk olarak strateji topluluğuna bir "model yama" oluşturmayı hedefledik, her şeyiyle %100 Türkçe yama yapılabiliyormuş bunu göstermek istedik. Strategyturk birçok yönüyle farklı bir oluşum ve ana misyonu strateji topluluğu için en güzelini, en kalitesini ortaya çıkartmak. Bu misyon doğrultusunda çoğu zaman bir "forum yönetimi" için sıradışı görünen aktivitelere girişebiliyor, çoğu zaman bu aktiviteleri müdavimlerimizin gözünde işin normali haline getiriyoruz ancak bu şekilde oyun çevirisi yapmak halihazırda yoğun bir aktivite şablonuna sahip bir ekip için oldukça sınayıcı bir niteliğe sahipti. Bu kapsamda Project Sulla'da görev almış ve görev almaya devam eden tüm yönetici arkadaşlara ve kalite kontrol programına katılan üyelerimize tekrar teşekkür etmek isterim.

Zorluklar ve Çözümler
Elbette terim bazlı ve oyun bazlı çok sayıda ufak zorlukla karşılaşsak da projede karşılaştığımız zorluk diyince ilk akla gelen şey şüphesiz ki ek problemi. Türkçe'de kelimeye getirilen ekin kelimenin yapısına göre değişkenlik göstermesinden kaynaklanan bu problemin benzerine aralarında İngilizce olmamak üzere farklı dillerde de rastlanabilir. Yukarıdaki görselde açık mavi renkle gördüğünüz kısımlar olay metni içerisindeki değişkenleri ifade ediyor, bu değişkenler çeşitli koşullara göre o metinde orada farklı bir içeriğin bulunacağı anlamına geliyor, bu da bizim bu kodlara ek koymamızın doğru olmayacağı anlamına geliyor. Bu durum kabaca oyunda hiçbir zaman hükümdarınızın adı Publius ise olay metninde Publius'a gibi bir kullanımla karşılaşmayacağınız anlamına geliyor, çünkü biz orayı [DEĞİŞKEN]'a yaparsak orada görünen isim Mithridates olduğunda orada Mitridates'a yazar, bu da problem yaratır.

Burada iki çözüm yöntemimiz var bunlardan birincisi cümleyi o değişken ek almayacak bir biçimde kurmaya çalışmak, bir diğeri ise özellikle ilk ihtimalin mümkün olmadığı zamanlarda değişkenin ardından o değişkenin uzantısı olarak ek alabilecek bir kelime koymak. Örneğin Publius'a diyemeyiz, ancak Publius kişisine diyebiliriz. Bu durumda oradaki Publius değişip Mithridates olursa yine Mithridates kişisine yazar ve sıkıntı yaşamayız. Aynı biçimde Roma'dan diyemeyiz ancak Roma ülkesinden diyebiliriz. Bu noktada değişkenlerin oldukça kısıtlı olduğu örneklerde bunları özel bir biçimde ayarlayıp ek getirmek mümkün. 



Yukarıda ilk çevirilen olay metinlerinden biri olan ve oldukça ilginç bulduğum oyundaki gladyatör olayı bulunuyor. Oyunda sadece 1 tane gladyatör olayı var ancak bu değişkenler sayesinde her seferinde aslında farklı kişiler, izleyiciler tarafından farklı bir biçimde karşılanıyorlar, farklı bir silahla, farklı bir sonuç alıyorlar. Tüm bunlar değişkenler sayesinde mümkün oluyor, ancak bu durum elbette çevirmenliği de oldukça zorluyor. Çeviride iki kat efor sarfettiğimiz bir diğer husus ise tutarlılık. Çeviri çalışması "sadece dosya çevirmekten" ibaret değil, belli terimlerin ve kullanımların belirlenip oyunun genelinde bu tutarlılığın sağlanması gerekiyor. Örneğin teknoloji sayfasına farenizi getirdiğinizde "burada buluş açabilirsiniz" yazıyorsa, o sayfada "bu buluşu almak istediğinize emin misiniz?" diye sorması bir tutarlılık problemidir. Oyunun dilinde "buluş" ya açılmalıdır ya da alınmalıdır.

Bahsedilebilecek son zorluk gündelik Türkçe kullanımında doğru bildiğimiz sayısız kullanımın bu çeviri esnasında yanlış olduğunun ortaya çıkması oldu diyebilirim. Özellikle yamaya eski sürümlere destek özelliği de eklediğimiz 1.1 sürümüyle birlikte bu şekilde çok sayıda imla hatası giderdik, bunlar arasında benim favorilerim ünvanın doğrusunun unvan olması ve mütevazinin doğrusunun mütevazı olması. Bunun yanı sıra oyunda kullanılan dilde bir yandan kelime haznesinin genişliğine dikkat ederken, bir yandan da yetki yerine salahiyet demek gibi eskimiş kullanımlardan da kaçındık. Bunlar dışında elbette en büyük zorluk mevcut Strategyturk aktivitelerinin yanında böylesi büyük bir işi gerçeğe dönüştürmekti.

Project Sulla yani Imperator: Rome Türkçe Yaması bizim için ayrı bir öneme sahip, elbette kimi zaman yorulsak da oyun yeni yamalar aldıkça Türkçe Yamayı güncel tutmaya devam edeceğiz. Umarım Türkçe Yama projemize dair kaleme aldığımız bu makaleyi beğenmişsinizdir, yamaya dair aklınıza takılan herhangi bir soruyu bu konu altından sorabilirsiniz. Bu ve bunun gibi Strategyturk projelerinde yer almak isteyenleri Aedile ekiplerine bekleriz. İşin özünde tüm bunlar bir ekip çalışması sayesinde mümkün olabiliyor.