[uçan erişte]

Mim + Lâm + Kef
Mem + Lamed + Kaf


Sami dillerine ait üç harfli bir kök.
Arapçası ملك / meleke ve İbranicesi מלך / mélekhe .
Fiil hâlinde egemen ol+mak, hükmet+mek, güç/iktidar sahibi ol+mak anlamlarına geliyor.
İsim olarak ise güç ve kuvvet demek.

Bu kökten türeyen Mâlik ise kalıp gereği ism-i fail (işi yapan kişi) biçiminde. Yani egemen, hükümdar, güç/iktidar sahibi demek.
Bu kökün diğer Sami dillerdeki karşılıkları ise şöyle: Akatça: malku, İbranice: mélekh, Süryanice: malkā vs.
Siyasette terim olarak bir ülkenin yöneticisi yani hükümdar anlamında kullanılıyor.
Esmâ-ül Hüsnâ içinde de bulunan bir isim: güç sahibi.
Fatiha Suresi - 3. Ayet: "Mâlikî yevmiddîn": din gününün sahibi.
Aynı zamanda çeşitli hadislere göre İslam Cehennemi'nin bekçisinin adı da Mâlik imiş.
Tasavvufçulara göre dünyevî mal mülk peşinde olanlarının yerinin cehennem olduğunu gösteren bir nükteymiş.

Malikâne ise bunun zarf şeklidir. Yani krallara özgü/yaraşır demek. Ancak sonu +âne ile bittiği için Türkçede malik+hane şeklinde bir bileşik isim gibi düşünülmüş ve "büyük ve gösterişli ev" anlamında kullanılmış.

Bir de Yahudiye civarında Ammanîler, Kenanîler ve Fenikelilerin taptığı bir tanrı Molek var, meşhur.
Adı hemen hemen her tanrı adında olduğu gibi "kral" anlamına geliyor.
Ancak kural gereği Melek olması gerekirken bunun yerine Molek olarak telaffuz edilmesinin nedeni ise boşet: İbrani itibarsızlaştırması.
Yani Yahudi Tanrısının kendisi dışındaki tanrıları hor ve hakir görmesinden dolayı bunların isimlerinin de bundan payını alarak bozulmuş şekilde telaffuz edilmesi.
Boşet için Türkçede ise şu ökünme tarzı verilebilir: “Dövlet bize bahmiir.”

Fenikelilerin taptığı başka bir tanrı ise Melkart. Melk+qart bileşik isminden geliyor. Şehrin Kralı demek.
Hımm. Melk tamam da kart = şehir, Fenikeliler, kart... Kartaca? Evet. Eski adı Kart-Hadaşt: Yeni şehir.

Malik ile benzer anlama sahip eski biçim ise Melik: "kral".
Dişil şekli ise Melike.
Birçok Arap kralının siyasî unvanı olmasının yanı sıra tarihte sadece Sami dilleri değil Gürcüce ve Ermenicede bile prenslik anlamında bir süre kullanılmış.
Gürcülerin meşhur Melik+işvili (Melik+ov: Melik+oğlu) hanedanının adı da bu kelimeden geliyor.

Yaratılış - 14:18: "Yüce Tanrı’nın kâhini olan Şalem Kralı Melkisedek ekmek ve şarap getirdi."
Ayette geçen ve İbrahim ile görüşen Melkisedek'in anlamını ise şöyle çözümleyelim.
Melk: kral
+i: birincil tekil şahıs sahiplik eki
Melk+i: kral+ım
sedek: Doğru/dürüst kişi demek. İbranice צדיק / tzadik ve Arapça صادق / sadiq. Türkçeye geçmiş hâliyle sadık ve hatta katmerlisi sıddık ile aynı kökten.
Melk+i+sedek: Kralım sadıktır.

Mülk ise aynı kökten türetilmiş bir nesne adı. "Yönetim ve tasarruf altındaki şeyler" ya da "sahip olunan şeyler" demek.
Yani sahiplik, egemenlik, hükümdarlık kavramını işaret ediyor.
Siyasî bağlamda düşünüldüğünde sahip olunan şey doğrudan ülke demek.
İktisadî açıdan ise sahip olunan her türlü malvarlığı demek.
Adalet mülkün temelidir. Yani ülkeyi ayakta tutan en önemli şey adalettir. Denmek isteniyor.

Anlam bağı açık. Elinizin altında bulunan şeyin sahibisiniz ve bunu dilediğiniz gibi yönetebilirsiniz.
Dinsel anlamda da tüm her şey, kâinatın sahibi Tanrı. Çok doğal olarak bunları hükmetme yetkisi de onda.
Yani mülkün mâliki ve meliki.

Emlak ise mülkün çoğul biçimi, yani mülk+ler demek.
Türkçedeki anlamı giderek "sahip olunan gayrimenkul bina, arsa vs." anlamına kaymış.

Memleket ise yine aynı kökten türetilmiş. Melikin sahip olduğu kavramı/durumu gösteriyor.
Siyasi terminolojide krallık anlamına geliyor.
Bunun çoğulu da Memalik. "Memalik-i Osmaniye" denir misal. Osmanlı'nın sahip olduğu memleketlere atfen imparatorluğuna gönderme.

Mameluk veya Memluk ise edilgen kişi biçiminde. Yani melik kelimesinin edilgen karşılığı oluyor.
Melik sahip/efendi ve kral anlamındayken memluk ise sahip olunan ve kul/köle anlamına geliyor.
Mısırdaki Kıpçak kökenli kölemenlerin kurduğu devlete de deniyor aynı zamanda.

Bir de Süryanilerin Melkit mezhebi var. Hıristiyanlığın ilk dönemlerinde çeşitli konseyler toplanıp diğer unsurları tekfir ediyor, malum.
Resmî dinin oluşturulması sırasında Bizans İmparatorluğu'nun yanında duran bu mezhep mensuplarına ise Melkit yani "kraliyetçi" deniyor. Yani "kraliyet (Bizans) ile arası iyi olanlar".

Bu kökten türetilen diğer kelimeler ve Türkçedeki değişimleri kısaca şöyle:
Temlik etmek: Mülk olarak vermek => devretmek
Temellük etmek: Mülk olarak verilmek => devredilmek
İstimlâk: Mülk edinmek => el koymak
Müstemleke: Mülk edinilmiş => koloni/sömürge


Nurani varlık olarak bilinen "melek" ise bu kökten türemiş değil. Onun hikâyesi başka.
Kökü: Lam - Elif - Kef. İsim kalıplarından me+'yi alarak me+L+E+K biçimine bürünmüş.


Düzeltme: Yazım hatası.