Hasta Adamın Dirilişi:Bir Kaiserreich Osmanlı Hikayesi
1.Bölüm
1914-1919
- Osmanlı İmparatorluğu resmi olarak 1.Dünya Harbi`ne 29 Ekim 1914`de Goeben ve Breslau zırhlılarının Osmanlı bayrağı altında Odessa`yı bombalamasıyla girmişti.Savaşın ilk yıllarında Çanakkale ve Kut`ül Amare gibi zaferler alınmasına karşın Kafkas Cephesi`nde Rusya`ya karşı ağır bir mağlubiyet alınmıştı.
- 1916`da Arap isyanı ve General Allenby komutasındaki İngilizlerin taaruzuyla Osmanlı Mezopotamya ve Suriye`de büyük bir baskı altındaydı.1918`e gelirken Allenby öncülüğünde büyük bir atlı taaruzuyla Osmanlı ordusunun %80`İ yok edilmiş durumdaydı. Bu vaziyet Savaş Bakanı Enver Paşa`nın kariyerini sonlanma noktasına getirmişti.
- Bu noktada İmparatorluk tükenmiş ve yenilmiş gözüküyordu. 1918`deki Yunanistan`da alınan Alman galibiyeti Ortadoğu`daki İngiliz taaruzunu durmak noktasına getirmiş ve Osmanlı`ya zaman kazandırmıştı.Bu sırada Enver Paşa , Talat Paşa ile Cemal Paşa görüşmesinden sonra Harbiye Nazırlığı`ndan “genel kabiliyetsiz olması” nedenli istifa ettirilmiş ve yerine Maraşel rütbesiyle Kazım Karabekir Harbiye Nazırı olarak ve Mustafa Kemal Paşa`da Suriye Cephesi komutanı olarak atanmıştır.
- Almanların Batı Cephesi`ndeki başarıları Allenby`in Ortadoğu cephesinden çağrılmasına sebep olmuş yerine geçen Sir William Marshall , Türk defans hatlarına 2 kez saldırıda bulunsa da başarılı olamamış ve Osmanlı ordusunun moralini tazelenmiştir.1919`a gelindiğinde İttifak devletleri sonunda Osmanlı cephesine takviyede bulunabilmiş ve Alman-Avusturya takviyesiyle İngilizler 1920`de Filistin ve Mezopotamya`dan çıkarılmıştır. Ancak geçen sürede İngilizler, Süveyş kanalına tahkimat yapmayı başarmış ayrıca Araplar , çölün avantajını kullanarak Hicaz`da yeniden organize olabilmeyi başarmıştır.Osmanlı sınırlar savaş öncesi sınırlara dönmüştür.
- 1916`da Arap isyanı ve General Allenby komutasındaki İngilizlerin taaruzuyla Osmanlı Mezopotamya ve Suriye`de büyük bir baskı altındaydı.1918`e gelirken Allenby öncülüğünde büyük bir atlı taaruzuyla Osmanlı ordusunun %80`İ yok edilmiş durumdaydı. Bu vaziyet Savaş Bakanı Enver Paşa`nın kariyerini sonlanma noktasına getirmişti.
- Bu noktada İmparatorluk tükenmiş ve yenilmiş gözüküyordu. 1918`deki Yunanistan`da alınan Alman galibiyeti Ortadoğu`daki İngiliz taaruzunu durmak noktasına getirmiş ve Osmanlı`ya zaman kazandırmıştı.Bu sırada Enver Paşa , Talat Paşa ile Cemal Paşa görüşmesinden sonra Harbiye Nazırlığı`ndan “genel kabiliyetsiz olması” nedenli istifa ettirilmiş ve yerine Maraşel rütbesiyle Kazım Karabekir Harbiye Nazırı olarak ve Mustafa Kemal Paşa`da Suriye Cephesi komutanı olarak atanmıştır.
- Almanların Batı Cephesi`ndeki başarıları Allenby`in Ortadoğu cephesinden çağrılmasına sebep olmuş yerine geçen Sir William Marshall , Türk defans hatlarına 2 kez saldırıda bulunsa da başarılı olamamış ve Osmanlı ordusunun moralini tazelenmiştir.1919`a gelindiğinde İttifak devletleri sonunda Osmanlı cephesine takviyede bulunabilmiş ve Alman-Avusturya takviyesiyle İngilizler 1920`de Filistin ve Mezopotamya`dan çıkarılmıştır. Ancak geçen sürede İngilizler, Süveyş kanalına tahkimat yapmayı başarmış ayrıca Araplar , çölün avantajını kullanarak Hicaz`da yeniden organize olabilmeyi başarmıştır.Osmanlı sınırlar savaş öncesi sınırlara dönmüştür.
Onurlu Barış
- İngilizler “Onurlu Barış” diye adlandırılan barışı imzalamasıyla savaş fiilen bitmiştir. Savaş sırasında Osmanlının Afrika ve Balkanlar`daki kaybettiği topraklarda hak iddiasında bulunmasına rağmen savaşta kötü performansı nedeniyle çok az toprak alabilmiştir.Kıbrıs ve Kuveyt direk kontrolüne geçmiş Libya,Yemen ve Arnavutluk`da ise sözde bir kukla yönetimi kurulmuştu.Araplar ise İttifak kuvvetlerinin savaş yorgunluğu sayesinde bağımsızlıklarını korumaya başarmışlardı. İngilizlerin , Aden`den çekilmesiyle birlikte Osmanlı`ya kalmış ordan da uydu ülkesi Yemen`e bırakılmıştı.
- Osmanlı hükümeti ,1.Dünya Savaşı`nda zafer ilan etsede kendine insan gücü,ekipman ve altyapıya mal olan pirus zaferiyle sonuçlanmıştı. Osmanlı İmparatorluğu, çok az bir kazanç için çok fazla kayıp vermişti.
Savaş Sonrası (1920-1936)
- Savaş bitiminden sonra Osmanlı hükümeti birçok zorlukla kendini yüzleşir buldu.Ekonomik sıkıntılarla beraber politik istikrarsızlık hakimdi. Enver Paşa, Türkmenistan`a kaçmış, Talat Paşa daha istikrarlı bir hükümet lehine istifa etmişti. Said Halim Paşa, tekrar sadrazam olmuş , Talat Paşa Dahiliye Nazırı, Mehmed Cavid Paşa Maliye Nazırı,Ali Fethi Paşa Hariciye Nazırı, Cemal Paşa ise İstikbarat Nazırı olmuştu.
- Yeni Hükümet, diktatoryel 3 Paşalar dönemini kapatsada Talat ve Cemal Paşaların eskisi kadar kuvvetli olmasa daetkisi sürmekteydi. Yeni Hükümetin uğraşması gereken en önemli meselelerden biri Ortadoğu`da hükümet otoritesinin tekrar sağlanmasıydı. En sonunda hükümet Arap haklarının sağlanması ve sonunda bu halkın imparatorlukla bütünleşmesini sağlayacak bir planda anlaşmaya varmıştı. 1936 yılı itibariyle Irak ve Suriye`nin çoğunda kontrol sağlanmasına karşın iç çöl bölgelerinde isyankar yapılanmalar sürüyordu.
- Yeni Hükümet, diktatoryel 3 Paşalar dönemini kapatsada Talat ve Cemal Paşaların eskisi kadar kuvvetli olmasa daetkisi sürmekteydi. Yeni Hükümetin uğraşması gereken en önemli meselelerden biri Ortadoğu`da hükümet otoritesinin tekrar sağlanmasıydı. En sonunda hükümet Arap haklarının sağlanması ve sonunda bu halkın imparatorlukla bütünleşmesini sağlayacak bir planda anlaşmaya varmıştı. 1936 yılı itibariyle Irak ve Suriye`nin çoğunda kontrol sağlanmasına karşın iç çöl bölgelerinde isyankar yapılanmalar sürüyordu.
- Alman Büyükelçiliği`nin de devreye girmesiyle Almanlar, Osmanlı ekonomisine çok ciddi kaynaklar aktarmaya başlamışlardı. Osmanlı ekonomisi az çok istikrara kavuşmuş, Alman yatırımları Osmanlı endüstri ve altyapısının gelişmesine katkıda bulunmuş ve Irak`ta petrol çıkarma endüstrisinin oluşmasına katkıda bulunmuşlardır.
- 1928`de Bağdat Demiryolu tamamlanmış, 1932`de Basra`ya uzatılmış ve özellikle İran çoğunlukla olmak üzere Ortadoğu modern bir demiryolu hattına kavuşmuştu. Bu gelişmelerle birlikte 1930`lu yılların başında ilk kez Osmanlı sanayisi ,Anadolu`da gelişiyordu.
- Cihan Harbi`ndeki ordunun başarısızlığı Enver Paşa`nın Harbiye Nazırı olarak başarısızlığına bağlanmış ve
Genelkurmay Başkanı Mustafa Kemal liderliğinde kurulan bir komisyon Osmanlı ordusunu tekrar yapılandırmaya başlamış ve daha etkili bir ordu oluşturma çalışmalarına başlamıştı.
- 1930`da Osmanlı politikasında Talat Paşa`nın ölmesiyle büyük bir değişim yaşanmış ve Cemal Paşa 3 yıl sonra emekli olmuştur. 1935`de sadrazam Said Halim Paşa`da emekli olmuş Hüseyin Avni Paşa sadrazam olarak yeni hükümeti kurmuştu.
- 1928`de Bağdat Demiryolu tamamlanmış, 1932`de Basra`ya uzatılmış ve özellikle İran çoğunlukla olmak üzere Ortadoğu modern bir demiryolu hattına kavuşmuştu. Bu gelişmelerle birlikte 1930`lu yılların başında ilk kez Osmanlı sanayisi ,Anadolu`da gelişiyordu.
- Cihan Harbi`ndeki ordunun başarısızlığı Enver Paşa`nın Harbiye Nazırı olarak başarısızlığına bağlanmış ve
Genelkurmay Başkanı Mustafa Kemal liderliğinde kurulan bir komisyon Osmanlı ordusunu tekrar yapılandırmaya başlamış ve daha etkili bir ordu oluşturma çalışmalarına başlamıştı.
- 1930`da Osmanlı politikasında Talat Paşa`nın ölmesiyle büyük bir değişim yaşanmış ve Cemal Paşa 3 yıl sonra emekli olmuştur. 1935`de sadrazam Said Halim Paşa`da emekli olmuş Hüseyin Avni Paşa sadrazam olarak yeni hükümeti kurmuştu.
- Padişah 6. Mehmet Vahdettin `in 1926` da vefatıyla beraber tahta 2. Abdülmecid geçmişti. Cemal, Enver ve Talat Paşa döneminden beri padişah hükümette göstermelik bir figür olarak bulunmaktaydı ve asıl kontrol bu üç paşadaydı. Sultan 2. Abdülmecid her ne kadar kendisi anayasal parlamental monarşi yanlısı olsa mevcut durumu değiştirmek mümkün değildi fakat sonunda 3 Paşalar döneminin bitmesi ve kendisiyle uyumlu hareket eden Hüseyin Avni Paşa`nın sadrazam olmasıyla sonunda aklındaki reformlara başlayabilirdi.
- Osmanlı İmparatorluğu 18. yüzyıldan beri yaklaşık 200 senedir gerilemede bulunuyordu ve maalesef Cihan Harbi`ni görünüşte kazanması da bunu değiştirmemişti. Bilim terkedilmiş, eğitim kötüleşmiş bir durumdaydı ama yeni hükümetin işbaşı yapmasıyla reform rüzgarları esmeye başlamıştı ve Sultan bu fırsatı değerlendirmeye kararlıydı. "Avrupa`nın Hasta Adamı" artık iyileşip ayağa kalkmalıydı.
- Osmanlı Devleti, ilk kez Kırım Savaşı`yla dış borç almış ve bu borçları ödeyemez duruma gelince 1881`de Duyum-u Umumiyye kurulmuştu. Her ne kadar Cihan Harbi`dan galip çıkılmasıyla beraber İngiliz ve Fransız borçları silinmiş olsa da özellikle Cihan Harbi sırasında ve sonrasında Almanya ve Avusturya`dan aşırı derece borç alınmıştı. Bu borçların takibi için Duyum-u Umumiyye tıpkı savaş öncesinde olduğu gibi görevine devam ediyor , Osmanlı maliye politikasını ve ekonomik özgürlüğünü her anlamda kısıtlıyordu.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------