12-10-2018, 15:46
(Son Düzenleme: 28-02-2024, 15:32, Düzenleyen: Elefsar. Toplamda 1 kere düzenlenmiş.)
Tanrılar ve Kahramanlar konu dizisinde antik çağın bir tanrı veya kahraman figürünü inceliyor, bu figürün hikayesini anlatıyoruz.
Bu konuda Antik Mısır kültürünün en önemli figürlerinden biri olan Osiris'i ve Osiris Destanını ele alacağız.
Osiris Mısır mitolojisinde yeraltı dünyasının lordu, ölülerin yargıcı, Isis'in kardeşi ve kocasıydı. Antik Mısırın en önemli figürlerinden biri olan Osiris'in ismi Mısır yazıtlarındaki Usir isminin latinleştirilmiş halinden gelir, kendisi Geb (dünya) ve Nut (gök) tanrıları dünyayı oluşturduktan sonra doğmuş ilk tanrılardandır ve kendisinin başrolde bulunduğu destan Antik Mısır kültürü ve dini açısından en önemli, belki de en yapıtaşı denebilecek hikayelerden birisidir.
Osiris'in esasen Mısır'a oranla daha kuzeyde, Suriye topraklarında tapınılan bir bereket tanrısı olduğu ve zaman içerisinde popülaritesinin halk arasında artışıyla birlikte Andjeti ve Khentiamenti gibi Abydos'ta yine bereket ve tarımla ilişkili 2 tanrı figürünün yerini almaya başladığı düşünülür. İstikrar anlamına gelen "djed" sembolü Osiris'in sembollerinden birisidir. Osiris'in "insan" olarak tasvir edildiği antik çizimlerde siyah deriye sahip olması Nil'in bereketli topraklarını, yeşil deriye sahip olması ise destanının en önemli olayı olan dirilmiş olmasına atıftır. İnsan olarak tasvir edilmediği çizimlerde Osiris genellikle ölülerin yargıcı gibi rolleri yansıtacak şekilde bir mumya olarak tasvir edilir.
Osiris "hayatta" olarak tasvir edildiği çizimlerde kraliyet giysisi giymiş, Yukarı Mısır'ın tacını takmış çeşitli kral aksesuarlarına sahip bir şekilde görülür. Yunan mitolojisinde sonralarda Feniks kuşuna ilham olacak olan Bennu kuşuyla ilişkilendirilir, bu kuş da tahmin edebileceğiniz üzere Osiris destanına paralel bazı özelliklere sahiptir.
Kendisi ilginç bir şekilde Sevgi Lordu, Yaşayanların Kralı ve Sonsuz Lord ünvanlarına da sahiptir, Isis'ten sonra Osiris Antik Mısır'ın en popüler ve tarih boyunca en çok süreklilik göstermiş tanrısıdır. Erken hanedan döneminden (milattan önce 3000 - 2600) Batlamyus hanedanına kadar (milattan önce 300-30) kadar Osiris'e inanılmış ve tapılmıştır. Osiris'in kökeninin erken hanedan döneminin öncesine gittiğine dair teoriler bulunur:
Geraldine Pinch :Osiris'in antik Mısır dünyasında ilk ne zaman belirdiği büyük bir soru işaretidir. Osiris'in hanedan dönemi öncesinde basit bir kral olduğu, tarımla ilişkili inanılan bir ruh olduğu veya dünyayla ilişkilendirilen bir tanrıça olduğu mevcut teoriler arasındadır. İsminin dahi kökeni belli değildir, basitçe "Yüce Olan" anlamına gelmesi muhtemel.
Osiris mitolojide genellikle adil, cömert ve "suyuna gidildiğinde bereket sağlayan" bir figür imajı çizse de, nadiren de olsa kendisinin yaşayanları ölüler diyarına çekmek için iblisler gönderdiğine dair hikayelere rastlanabilir.
Ölülerin Yargıcı Osiris
Osiris Destanı
Mısır mitolojisine göre dünyanın oluşmasından sonra 5 tanrı doğmuştur; Osiris, Isis, Set, Nephthys ve Horus. Bu tanrılardan ilk doğan olan Osiris kendisini dünyanın lordu ilan etmiş ve kızkardeşi Isis'i karısı olarak almıştır. Mısır halkını medeniyetten uzak ve kanunsuz bulan Osiris Mısır halkına kanunları, kültürü, dini talimatları ve tarımı hediye etmiştir. Osiris'in hükümdarlığında Mısır herkesin eşit haklara sahip olduğu ve tarlaların her zaman ürün bolluğu yaşadığı bir cennete dönüşmüştür.
Ancak Set tüm bu olanlardan pek hazzetmemektedir, bu durum Set'in karısı Nephthys'in Isis kılığına girerek Osiris'i baştan çıkarıp Anubis'e hamile kalması sonrasında Set için dayanılamayacak bir duruma gelir. Set Osiris'in boyunda bir tabut yaptırır ve tüm tanrıların da toplandığı bir yerde tabutu sunup "kime en çok uyuyorsa o hediye olarak bu tabutu alabilir" der. Osiris tabutun içine girdiğinde Set tabutun kapağını kapatır ve Osiris'i tabutla birlikte Nil nehrine atar.
Osiris'in bedeni nehir boyunca tabutun içerisinde hareket eder ancak bir yerden sonra tabut Byblos'ta bir ılgın ağacına takılır. Ağaç hızlı bir şekilde kıvrılarak tabutun nehirde daha fazla ilerlemesine engel olmaya çalışır ve tabutun etrafını sarar, bu esnada bölgede gezintide olan Byblos Kralı Malcander ve karısı Astarte ağacın kokusunu alıp sarayda süs sütunu haline getirmek üzere ağacı kestirir, Osiris Byblos sarayında yer alan bu sütunun içerisindeki tabutta kapalı kalmaya devam eder.
Bu esnada Isis Osiris'i aramaktadır ve bu arayışı esnasında yaşlı bir kadın gibi görünerek Byblos şehrine gelir, saray çalışanları sahilde "kayıp kocası için ağlayan" Isis'i farkedip saraya çağırır. Saraya çağırılan Isis sarayda kralın oğullarından birine "ateşte yıkamak suretiyle" ölümsüzlük vermeye çalışırken Kraliçe Astarte tarafından yakalanır. Isis gerçek kimliğini açıklayınca kral ve kraliçe kendilerine zarar vermemesi karşılığında Isis'in her isteğini yerine getireceklerini söylerler, Isis saraydaki süs sütunu ister ve bu talebi yerine getirilir.
Saraydan ayrıldıktan sonra Isis Osiris'i sütunun içerisinden çıkartıp bedenini Mısır topraklarına geri taşır ve Nil deltasının bataklıklarında Set'ten gizler. Osiris'i hayata döndürmek için yapacağı iksire malzeme toplamak için bedenin yanından ayrıldığında kız kardeşi Nephthys Set'e Osiris'in yerini söyler, Osiris'in bedenini bulan Set Osiris'i parçalara ayırıp Nil nehri boyunca bu parçaları dağıtır. Nephthys'in yardımıyla Isis Osiris'in bedenini - tek bir parça hariç - birleştirmeyi başarır. Bu tek parça Nil nehrindeki bir balık türü tarafından yenir ve bu balığın Antik Mısırda yenmesinin yasak olma sebebi olarak bu gösterilir.
Isis Osiris'i diriltmeyi başarır ve dirilttikten sonra bu işlem için gereken yegane parçanın eksik olmasına karşın güçlerini kullanarak Horus'a hamile kalır, Osiris hayata geri dönse de bir "bütün" olmadığı için yeraltı dünyasına dönerek ölülerin lordu ve yargıcı olur. Isis Set'in oğluna yapabileceklerinden çekinip Horus'u uzun yıllar bataklıklarda saklar, Horus büyüdüğünde yetenekli bir savaşçı haline gelir. Bazı hikayelerde Horus Set'i öldürmektedir, bazı hikayelerde ise Set yenildikten sonra kaçmayı başarır. Osiris döneminin refahı sonrasında Set'in kaosu Horus'un düzeniyle son bulmuştur.
Piramit Metinleri
Osiris Mitolojisi
Bu destan Mısır kültürünün önem verdiği bazı noktalara vurgu yapmaktadır: uyum, düzen, sonsuz hayat ve minnettarlık. Set'in Osiris'le olan kötü ilişkisi minnettarlıktan uzak olmasına ve kıskançlığına dayandırılır. Antik Mısırda "değer bilmemek ve minnettar olmamak" diğer günahlara açılan bir kapı olarak görülüyordu ve Mısırlılar için diğer tüm günahlar bu kapının açılmasıyla başlıyordu. Osiris Destanı en büyük tanrıların bile bu şekilde günahlar işleyebileceği ve çeşitli sonuçlara katlanmak zorunda kalacağını vurgular, destanın ana teması düzenin kaosa karşı olan zaferi ve topraklarda uyumun tekrardan sağlanmasıdır.
Osiris'in dirilmesi Nil nehriyle özdeşleştirilmiş, bunun için Antik Mısırda Osiris festivalleri düzenlenmiştir.
Margaret Bunson :Nil nehri çekildiğinde Mısırlılar kıyıya gidip Osiris'in tekrar ölmesi üzerine üzüntülerini gösterip çeşitli hediyeler sunuyordu. Nil Osiris'in dünyayı tazelemesini ve can vermesini sembolize ediyordu. Nil nehrinde su tekrardan yükselmeye başladığında Osiris tekrardan onurlandırılıyor, nehir kıyısına inşa edilmiş sayısız mabetlerde rahipler Nil nehrine su dökerek Osiris'in tekrardan dirildiğini duyuruyordu.
Abydos kenti Osiris'in bir bakıma başkenti sayılabilir ve insanlar öldükten sonra "tanrılara en yakın yerde" olmak üzere bu şehirde defnedilmeyi tercih etmiştir. Abydos'a fazla uzakta yaşayan veya burada defnedilecek kadar varlıklı olmayanlar için üzerinde isimlerinin yazdığı duvarlar inşa edilmiştir.
Osiris Mısır'ın ilk kralı olarak görülmüş ve sonrasında gelen tüm firavunlar tarafından yukarıda tutulması gereken bazı kültürel değerleri sembolize etmiştir. Set'in Kralı öldürmesiyle ülke kaos dönemine girmiş, Horus'un Set'i öldürmesiyle düzen tekrardan sağlanmıştır. Bu sebeple firavunlar yaşamlarında Horus gibi, ölümlerinde ise Osiris gibi tasvir edilmiştir. Isis Horus'un annesi olduğu için tüm firavunların annesi olarak görülmüştür.
Osiris Gizemleri
Osiris'in dirilmesi ve sonrasında ebedi hayatla ilişkilendirilmesi Mısır topraklarının dışında da Isis Kültü isminde ilgi görmesiyle sonuçlanmıştır. Her ne kadar bu kültün ritüellerini nasıl yaptığı bilinmese de, 12. Hanedan (milattan önce 2000 - 1800) döneminde Abydos'ta başladığı tahmin edilir. Bu festivallerde Osiris'in hayatı, ölümü ve yükselişi "Osiris'in gizemleri" başlığı altında tekrardan anlatılır ve tasvir edilirdi. Topluluğun önde gelen isimleri ve rahipler çeşitli oyunlar sergileyerek Osiris destanını canlandırırdı.
Horus ve Set Arasındaki Münakaşa isimli bir oyunda Horus destekçileriyle Set destekçileri savaşıyor gibi gösterilir, Horus destekçileri kazandıktan sonra tapınağın içerisinden altın bir Osiris heykeli gösterilirdi. Osiris heykelinin tapınağın halkın giremediği karanlıklarından çıkartılıp festivale dahil edilmesi Osiris'in dirilmesini sembolize ederdi. Bu heykel festival gününde şehir içerisinde gezdirilirdi.
Her ne kadar bu hikayelerin başrolü Osiris olsa da zaman içerisinde ilgi odağı Isis'e kaymış, bu ilgi kayması sonrasında Isis diğer tanrılardan daha üst bir konuma getirilerek Cennetin Kraliçesi ve evrenin yaratıcısı gibi ünvanlar edinmiştir. Daha ileri tarihlerde diğer tanrılar Isis'in bir yansıması olarak görülmüş ve Isis Kültü Yunanistan'dan Roma İmparatorluğuna kadar yayılmıştır. Roma İmparatorluğunda bu kült o kadar yaygındı ki Hristiyanlığın yayılması sonrasında diğer tüm pagan kültlerden daha uzun süre dayanmış ve varlığını sürdürmüştür, bunda hristiyanlığın bazı yönlerinin Osiris Destanı ve Isis Kültüyle benzerlik göstermesinin etkili olduğu söylenebilir.
![[+]](https://forum.strategyturk.com/images/majestic/collapse_collapsed.png)
