[Duman]

Oka Krizi bir Mohawklarla Kanada hükümeti arasında 11 Temmuz 1990 ila 26 Eylül 1990 tarihleri arasında 78 gün boyunca yaşanmış bir krizdir. Bu kriz 20. yüzyılın sonlarında Amerika yerlileri ile Kanada hükümeti arasında yaşanacak krizler arasında medyada ses getiren ilk kriz olma niteliğini taşır.

Oka Krizi
Mohawk halkı 18. yüzyılın sonlarında Hudson Nehri vadisindeki topraklarından kuzeye göç ederek Montreal bölgesine yerleşti. Haudenosaunee (Iroquois) ile uzun süredir düşmanlık yaşamış, Fransız yerleşimcilerle giriştikleri mücadeleler esnasında zayıf düşmüş Wyandot (Huron) halkını bölgeden sürmeyi başardılar. Mohawklar mevzubahis Iroquois federasyonunu oluşturan 5 kabileden birisiydi. St. Lawrance nehri kıyısındaki Mohawk yerleşimleri bu dönemde Fransız Cizvit misyonerler tarafından hedef alınmış, burada Kahnawake ve Kahnesatake isminde Cizvit misyoner kasabaları kurulmuştu.

1717 senesinde Yeni Fransa'nın valisi Paris kökenli bir Katolik tarikatına Mohawk halkının kutsal gördüğü ve atalarının defnedildiği bir bölgeye yerleşim izni verdi. Bu yerleşim izni 1735'te genişletildi. 1760 senesinde Yeni Fransa topraklarının Britanya tarafından ele geçirilmesinin ardından Mohawklar kendi topraklarının Britanya tarafından tanınmasını talep etse de, bu talepleri karşılıksız kaldı.

1851 senesinde Mohawklar tekrardan harekete geçip Lord Elgin'den topraklarının tanınmasını istediler fakat bu girişimleri yine başarısızlıkla sonuçlandı. Sekiz yıl sonra Kanada Eyaleti mevzubahis Katolik tarikatına bağlanan yerleşimlerin süresini uzatma kararı aldı. Üç koloni devletinin birleşerek Kanada Konfederasyonunu kurmasından 2 yıl sonra Oka Mohawk halkının şefi Joseph Onasankenrat bölgedeki misyonerlere topraktan çıkmaları için 8 gün tanıyıp bu 8 günün ardından küçük bir birlikle saldırı düzenledi. Bölgesel güçler bu saldırıyı kolaylıkla defetmeyi başardı.

1936 senesinde Mohawkların da baskısıyla tarikat elindeki toprakları sattı, 1956 senesinde Mohawk halkının bölgedeki alanı 165 kilometrekarelik topraktan 6 kilometrekarelik bir alana düşmüştü. 1959 senesinde kasaba meclisi "Club de golf d'Oka" isminde bir golf sahasının inşaatı için onay verdi. Bu golf sahasının bir kısmı, Mohawkların geri kalan topraklarına ve atalarının defnedildiği, kutsal gördükleri topraklara denk geliyordu. Mohawklar işaatın durdurulması için dava açsa da, bu davadan bir sonuç çıkmadı.

1977 senesinde Kanehsatake boyu Yerli Toprakları Komisyonuna bu toprakta hak sahibi oldukları gerekçesiyle başvuruda bulundu. Komisyon bu başvuruyu kabul etse de, 1986 senesinde yapılan başvurunun gerekli hukuki zemine sahip olmadığı gerekçesiyle reddetti. 1989 senesinin Mart ayında Club de golf d'Oka golf sahalarını genişletme planını açıkladı.

Hem Mohawkların protestosu hem de Quebec Çevre Bakanlığının olaya müdahil olması Ağutos ayında projenin askıya alınmasıyla sonuçlandı. 1990 yılında mahkeme golf sahasının ve Oka valisinin lehine karar verdi. Bu kararın üzerine bir grup Mohawk bölgenin etrafına barikatlar örmeye başladı. Mahkemenin barikatları kaldırma kararları görmezden gelindi. 11 Temmuz tarihinde vali Surete du Quebec ismindeki polis kuvvetlerini olaya el koymaya çağırdı. Polis göz yaşartıcı gazlar ve sarsıntı bombalarıyla olaya müdahale etti. Mohawklar bu duruma ateş açarak karşılık verdiler ve 15 dakikanın sonrasında polisler arkalarında 6 araç ve bir buldozer bırakarak kaçtı. Olaylar esnasında bir polis memuru hayatını kaybetti.

Polisin müdahalesi öncesinde barikatın arkasında yaklaşık 30 Mohawk bulunurken, bu sayı kısa süre içerisinde 600'e çıktı. Mohawklar aralarında 4 polis arabası olan 6 araca el koydular ve bu araçları ezerek barikatı güçlendirmek için kullandılar. Bu direniş ülke genelinde Akwesasne, Kanesatake ve Kahnawake gibi Mohawk köylerinde yaşayan Mohawkları da harekete geçirmişti.

Mohawkların barikatına karşılık olarak polis gücü de 344 numaralı karayolu üzerinde bir barikat kurarak Oka ve Kanesatake'ye girişi kapattı. Bir başka grup Mohawk buna Mercier köprüsüne olan girişi kapatarak yanıt verdi. Mercier köprüsünün kapatılması bölge halkıyla Mohawkların karşı karşıya gelmesine sebep oldu. LaSalle şehrinin sakinleri Mohawklara taşlar atarak yanıtlar verdiler. Krizin zirve yaptığı dönemde Mercier köprüsü, 132, 138 ve 207 numaralı karayollarının tamamı bloke edilmiş haldeydi. Bu durum üzerine Chateauguay halkı kaçak bir yol inşasına dahi girişmeye kalkışmıştı.

Yolların kapatılması krizin medyaya taşınmasını beraberinde getirdi. Chateauguay halkı Mohawk savaşçısı gibi giydirilmiş bir kuklayı yakarak "vahşiler" diye bağırarak eylem düzenledi. Gilles Proulx isminde bir radyo sunucusu Mohawklardan bahsederken "Fransızca bile konuşamıyorlar" tabirini kullandı. Takvimler 8 Ağustos'u gösterirken Başbakan Brian Mulroney krizi çözmesi için Kanada Ordusunu göreve çağırdığını duyurdu. Kanada Ordusu en son 1970 senesinde Quebec merkezli Marksist Leninist bir grubun eylemlerine müdahale etmesi için göreve çağırılmıştı.

Ordunun devreye girmesiyle birlikte Mercier köprüsündeki Mohawklar yapılan müzakerenin ardından eylemlerine son vermeyi kabul ettiler. Oka'daki Mohawklar bu durumu bir ihanet olarak nitelendirdi çünkü Mercier köprüsü ellerindeki önemli kozlardan birisiydi. 25 Eylül'de bir Mohawk savaşçısının elinde sopayla koşarak ordu tarafından konuşlandırılan aydınlatmaları kırması krizin son karşılaşmasını berabere getirdi. Krize sebep olan golf sahasının inşaası iptal edildi ve bölge federal hükümet tarafından 5.3 milyon dolara satın alındı. Daha sonraları bu arsa Mohawklara tahsis edildi. Yaşanan bu kriz Kanada'da yerel halkların sorunlarının da gündeme gelmesini sağladı.

Anarşist yazar Peter Gelderloos, Oka Krizi'ni aktivistler açısından örnek bir eylem olarak değerlendirmektedir:

1. Devlet güçleri defedilmiş, istenilen topraklar elde edilmiştir.
   
2. Siyasi veya ekonomik elitlerin desteği olmadan gerçekleştirilmiştir.
   
3. Yerel halkların haklarının ve sosyal adaletin gündeme gelmesini sağlamıştır.
   
4. Golf sahasının inşaasını durdurmayı başarmıştır.