[Aytaç]

MELİKŞAH

Melikşâh b. Alparslan

Tahta Çıkış

Melikşah 1050'li yıllarda doğmuştur. Melikşah, uzun boylu, biraz şişmanca ve beyaz tenli olarak tasvir edilmiştir. Küçük yaşlarda babası ile sefere katılan Melikşah 11 yaşında iken Alparslan tarafından varis olarak ilan edildi. İsfahan iktası ona verildi. Alparslan, 1072 yılında ölmeden önce asker ve kumandanlardan Melikşah'ı tahta geçireceklerine dair söz almışlardı. Öldükten sonra karışıklık çıkmaması için Alparslan'ın ölümü gizli tutuldu. Bir süre sonra Melikşah tahta oturdu.

Tahta geçtiğinde kumandanlara hediyeler dağıttı ve ordunun maaşını artırdı. Onun tahta geçmesine karşı çıkan Kirman Meliki ve amcası olan Kavurt Bey'in ordusu mağlup edildi. Kavurt Bey öldürüldü ve iki oğlunun gözlerine mil çekildi. Bir diğer oğlu olan Kirmanşah'ın ise Kirman'da hüküm sürmesine izin verildi.

Hükümdarlık Yılları
Melikşah'ın tahta yeni geçmesinden faydalanan Karahanlılar, Selçuklu topraklarına girmeye başlamışlardı. Tirmiz ve Belh Karahanlıların eline geçmişti. 1073'te Melikşah, Kavurt isyanını halledip Halifeden sultanlık onayı aldıktan sonra Türkistan seferine çıktı. Kısa sürede Tirmiz ve Belh geri alındı. Ardından barış isteyen Karahanlılar ile eski sınırlara geri dönmek üzere barış yapıldı.

Sultan Melikşah bu Doğu seferinden sonra başkenti Rey'den İsfahan'a taşıdı. Ardından yüzünü Batıya çevirdi. Gerçekleştirdikleri isyanlar sebebiyle hapis edilmiş olan Kutalmışoğulları, Melikşah'ın tahta geçtiği dönemde hapisten kaçmışlardı. 1075 yılında Nicea'yı alan Kutalmış oğlu Süleyman Şah burayı kendisine merkez yaparak kısa bir süre içinde bölgede önemli bir güç haline gelerek Türkiye Selçukluları'nı kurdu. Bu duruma el koymak isteyen Melikşah, 1078 yılında Porsuk Bey önderliğinde bir orduyu Türkiye Selçukluları'nın üzerine yolladı. Kutalmış oğlu Mansur Bey bu savaşta öldü fakat Türkiye Selçukluları bu savaş ile tamamen bertaraf edilemediler.

Bu dönemlerde Suriye'de ve Mısır'da seferler yapan Selçuklulara bağlı Atsız Bey'in Mısır'da aldığı bir yenilgi üzerine Fatımiler'in taaruza geçmesi sebebiyle Melikşah, kardeşi Tutuş'u Şam Melikliğine atadı. Tutuş'dan destek bekleyen Atsız Bey destek almak yerine öldürülmüştür. Böylelikle 1078'de Suriye Selçuklu Melikliği kurulmuş oldu. Fakat Tutuş, Melikşah ölene kadar sadakatini korumuştur. Ayrıca Süleyman Şah da Tutuş ile girdiği bir savaşta öldürülmüştür.

Sultan, 1076 yılında Kafkasya seferine çıktı ve ve Gürcülere ait bazı kaleleri alarak oraya bir vali atadı. Ancak atadığı valinin Gürcülere karşı yenilmesi sebebiyle 1079 yılında tekrar Kafkasya seferine çıkarak bazı yerleri ele geçirdi ve Gürcü prensini esir alarak aynı valiye takviye kuvvetler bıraktı. Fakat valinin tekrar Gürcülere yenilmesi ile Melikşah, Emir Ahmet liderliğinde bir ordu daha gönderdi. Gürcülerin mağlup edilmesi ile Gürcü Kralı, Melikşah'ın huzuruna çıktı ve vergi verip askeri destekte bulunmak karşılığında hüküm sürmesine izin verildi. Kral ölene kadar Melikşah'a bağlı kaldı.

1068 yılından beri Mekke ve Medine'de Sünni hutbesi verilmesine rağmen Fatımilerin baskısıyla Şii hutbesi verilmeye başlanmıştı. Melikşah, bir kumandanı bu durumu düzeltmesi için görevlendirmişti. 1077 yılında tekrar Sünni hutbesi verilmeye başlandı. 1092 yılında da Yemen ve Aden hakimiyet altına alındı.

1084 yılında Süleyman Şah Antakya'yı fethederek Büyük Selçuklular ile sınır olmuşlardı. Bu sıralarda Selçuklular isyan eden valilier ile uğraşmaktaydı. 1086 yılında Tutuş ile karşı karşıya gelen Türkiye Selçuklu Sultanı Süleyma Şah mağlup olarak hayatını kaybetti.

1088 yılında Karahanlı idaresinden memnun olmayan Maveraunnehir'İn yerel grubunu temsilen hac bahanesiyle yola çıkan Şafii bir din adamı Melikşah'tan yardım istedi. Bunun üzerine Melikşah 1088 yılında İkinci Türkistan Seferine çıktı. Buhara'yı alan ve Semerkant'ttaki zorlu mücadeleye rağmen orayı da ele geçirmeyi başaran Melikşah, Doğu Karahanlılar'ı vassal olarak aldı. Batı Karahanlı topraklarını ise doğrudan Selçuklu Devletine bağladı.

Çiğiller'in çıkarttığı bir isyan sebebiyle Melikşah 1089 yılında Üçüncü Türkistan Seferine çıktı. Fakat karışık Türkistan hadiseleri sebebiyle Batı Karahanlı hükümdarı Ahmen Han'ı tahtına iade ederek ona da vassal statüsü verdi.

Ölümü ve Ölümünden Sonrası
Veziri Nizamülmülk'ün oğullarını önemli mevkilere getirmesi ve devlet içerisinde çok rahat hareket etmesi sebebiyle Sultan ile Vezirin arası açıldı. Fakat 1092'de Nizamülmülk bir Batıni tarafından öldürüldü. Bazıları tarafından bu ölümden suçlu olarak bulunan Melikşah'a karşı bir takım isyanlar çıktı. Devlet içindeki İrani yapılanma artarak devam etti.

1092 yılında Bağdat'a gelmiş olan Melikşah torunu Cafer'in veliaht ilan etmeyi reddeden Halifeyi Bağdat'tan terk ettirdi. Halife'nin terk etmek için istediği 10 günün 9.sunda Melikşah bir av etinden zehirlenerek henüz genç yaşta iken öldü. Bazı kaynaklar ise Sultanın bir suikaste kurban gittiğini söylemektedir.

Sultan Melikşah'ın beklenmedik ölümü sonrasında Selçuklu Devleti karışıklarla geçen bir Fetret dönemine girdi.