* Normalde bu kadar kısa süre içinde bu rehberi hazırlamak gibi bir niyetim yoktu fakat sizden gelen iyi tepkiler beni dün akşam hazırlamaya itti.Bu rehberi okuduktan diğer ileri düzey ekonomi rehberindeki bazı bilgilerle çelişecek.Ben bu rehberi bu kadar kısa sürede hazırlayacağımı düşünmediğimden rehberin daha iyi anlaşılması için maymuncuk ve varsayımsal bilgiler kullandım.Rehberi düzenleyip ordaki bazı bilgileri sildim ama hala bazı maymuncuk bilgiler orda rahat anlaşılsın diye duruyor.Kapıyı açıyor fakat asıl anahtar gibi değil o bilgiler.Parağraf sonunda o bilgilerle asıl etki alanı bilgileriyle karşılaştırıcam.Rehber biraz uzun ve karışık eğer ben iyi bir dille anlatabilirsem size etki alanını %90 oranında bilmiş olucaksınız çünkü hala doğrulanamayan 2 3 ufak bilgi var.Sizden tek istediğim dikkatlice okumak.
* Hadi başlayalım.Bu etki alanı meselesi oyunun en büyük hurafelerin döndüğü yerlerden birisi.En yaygın bilinen yanlış açıklama ülken birinin etkisi altındayken ülken ve nüfusun ilk önce kendi marketinden sonra ortak marketten en son da dünya marketinden alıyor.Ülke marketinden kalanlar ise dünya marketinde satılıyor.Bu yanlış.
Diğer açıklama etki altındayken satın almaları veya dışarı mal satmaları önce ortak markette sonra dünya pazarında yaparsın.Bu yakın ama hala doğru değil.Hatta buna gümrük vergisi sıfırlanıyor etkisini de ekleyeyim o da tamamen yanlış bir bilgi.
* Gerçekte ise ortak market şöyle çalışıyor:Önce her ülke üretiminin %100 ünü vererek etki havuzunu oluşturuyor.Aslında bu kişisel etki havuz marketi.Sonra diğer etki alanı ülkeleri bu kişisel etki alanı marketine ikincil güçler %50 medenileşmiş ülkeler %75 medenileşmemiş ülkeler ve etki alanına alan ülke %100 üretimini katarak marketi oluşturuyor.Kaç ülke varsa o kadar farklı ortak pazar oluyor aslında.Sonra her ülke bireysel etki havuz marketinden malları önce kendi üreticilerden olmak üzere alıcı olarak almaya başlıyor.Kazandığı gelir ise sadece kendi üreticisinden aldığı mal olarak cebine giriyor fakat kendi üreticisi 100 ürettiyse kendisi de 100 olarak aldıysa direk 100 gelir almıyor.Ortak markette o maldan ne kadar üretildiyse onun kendi payına düşen %si kadar gelir alıyor.Burası biraz karıştı hemen örnekleyelim.Toplam kişisel etki alanı marketinde olan 100 malın 90 ınını sen üretiyorsan üretimdeki payın %90 dır değil mi ?Senin ülken bu ürettiğin malın 50 sini satın alıyor senin üretimin toplam üretimin %90 ı oldugundan kendi üreticinden aldığın 50 malın %90 ınını yani 45 olarak ödeme alıyorsun zararın 5 mal oluyor.Ayrıca kalan 40 mal etki havuzunda almadığın için kayboluyor 90 üretim yaptın kazandığın para 45 yani zararın toplam 45 mal.(Şöyle bir durum var ikincil güç atıyorum 100 üretti bunun 50 sini ortak markete aktarıyor kalan 50 sinin dünya marketine gönderip para kazanabiliyor.)Yani etki alanına girdiğinizde ikincil güçün zararı medenileşmiş ve ya medenileşmemiş ülkeye göre daha az çünkü %50 üretimini veriyor.
* Asıl konudan devam edelim.Bireysel olarak etki havuzundan yaparkenki en önemli detay:Her ülke bireysel olarak etki havuzundan mal alırken tüm havuzda yaptığı üretimin %si kadar ödeme alır.Bu etki alanındaki aslında kopyalanmış malların birden fazla satılmasına izin veriyor.Ama senin ülkendeki üretilen maldan sadece kendine satarken para kazanıyorsun mal kopyalanıp diğer etki alanındaki ülkeye girdiği zaman ordaki satıştan para kazanmıyorsun.Hatta bu kopyalanma mevzusu dünya çapında üretilen maldan çok daha fazlasının alınmasını sağlıyor.Örnekleyelim sen etki alanına alan ülkesin ve etki alanına aldığın 3 farklı ülke var 2 si medenileşmemiş biri ise ikincil güç.Bir malı her biriniz 10 üretiyor.Sen ve diğer 2 medenileşmemiş ülke yaptığı üretimin tamamını bireysel etki havuzuna aktarırken.(Aynı zamanda kopyalanıp diğer ülkelerin etki havuzuna da giriyor.)ikincil güç bireysel etki havuzuna %100 ünü diğer havuzlara ise %50sini aktarıyor.Bu durumda sen ve diğer 2 medenileşmemiş ülkenin etki havuzu marketinde 35 35 35 varken ikincil güçün havuzunda 40 varken.Toplam 4 ülkenin ürettiği mal 40 iken satılabilecek toplam mal 145 e kadar çıkabiliyor.İşte bu yüzden kıyafet kumaş gibi üretim yapan ülkeleri etki havuzumuza alıyoruz.
* Bu iki resimde fark etmeniz gereken çok önemli bir şey var.Çin 3.95 üretim yapıyor ve bunu sadece Çin tek bir fabrikadan yapıyor.Fakat dünya çapında satılan mal 6.058 çünkü çinin etki havuzunda bu mal kopya edilip tekrar tekrar tekrar satıldı.Çin eğer 100 ülkeyi etki altına alsa satılabilecek potansiyel mal 395 olur ama üretim yalnızca 3.95 tabi bu maksium satılabilecek miktar her ülkenin nüfusu araba alacak diye bir kaide yok.Çinde parayı kazanırken havuzdaki üretimin %100 ünü yaparken sadece kendi nüfusuna sattığı 3.95 otomobilden 3.95 ödeme alıyor yani zararı veya karı yok.Ama satılabilecek mal 395.
* Diğer önemli bir açıklama ülkendeki üreticiler yalnızca kendi ülkende sattığı kadar ödeme alıcak.(Yukarıda anlattığım gibi bir % muhabetti var direk kendi ülkene 30 satıyorsan 30 ödeme almayabilirsin.Pazardaki tüm üretimi sen yapıyorsan tabi direk 30 ödeme alabilirsin.Ayrıca diğer ülke pazarlarında satıığın mallardan ödeme almayacaksın.)
* Bu da Çini etki altına aldığımızda ekonomimizin neden battığını açıklıyor.Çindeki üreticilerin ürettiği mal çok fazla sadece fabrika olmasın zanaatkarların üretimi bile devasa bu diğer tüm etki alanı ülkelerinde de satılabiliyor ama üreticiler sadece kendi ülkesi Çinde sattığı kadar para kazanıyor.Birleşik Krallık ve Çini düşünelim Birleşik Krallık Çini etki altına alıyor hem Birleşik Krallığın ekonomisi hem de Çinin ekonomisi çöküşe gidiyor peki neden.Birleşik krallık bir malı 100 üretiyor fakat alması gereken mal 200 Çin ise aynı malı 300 üretiyor fakat alması gereken mal yine 200.Çin aynı zamanda Birleşik Krallığın etki alanında Çin ayrıca bir de medenileşmemiş olsun.Sen de o da üretiminin tamamını ortak pazara veriyor.Yani senin pazarında 400 mal varken onun pazarında da 400 mal var şimdi geçelim satış kısmına.Sen yani Birleşik Krallık önce kendi üretimi olan 100 malı alıyor kalan 100 malı Çinin kendine gönderdiği 300 maldan 100 tanesini alarak karşılıyor.Çin ise kendi 300 üretmiş 200 ihtiyacı var direk bu miktarı kendinen alıyor senin malına dokunmuyor.Şimdi zurnanın zart dediği yere gelelim yani ödeme kısmına.Toplam gerçek üretim 400 bunun 100 sende 300 ü onda yani senin payın ortak pazardaki malın %25 i kadar çinin payı ise %75 kadar önce bunu özümseyelim.Sonra sen ortak pazarda Çinden aldığın 100 kopya mala para ödemiyorsun kendinden aldığın 100 mala para ödüyorsun fakat kendinden aldığın 100 mala verdiğin ödeme şöyle oluyor.toplam senin pazarında 200 mal satıldı %25 i kaç 50 hah işte senin 100 mal için verdiğin ödeme 50 yani 50 malın parası çöpe gitti.Şimdi Çine gelelim onda da 200 satıldı ve toplam pazardaki malın %75 i ona ait o 200 mala ne kadar veriyor o zaman 150 yani onda da 50 malın parası çöpe gitti.İşte bu yüzden her ikinizin ekonomisi de alarm veriyor.Ama Çin yerine küçük bir ülke olsaydı küçük ülke yine zarar görücekti fakat sen kar edebilecektin.(Etmeme ihtimalin de var tabi ki ama küçük üretimi az olan ülkeyi etki altına aldığında atıyorum Şili yi belki ona sattığın maldan 5 10 zarar edersin bu çok küçük bir zarar verir sana.Fakat ondan bedavaya sülfür alırsın kendin sülfür üretmiyorsan kendin üretiyorsan bile zaten bu çok azdır.Sadece kendine ödediğin parada zarar edebilirsin ayrıca Şiliden bedava sülfürü de cebine koyarsın.Mis gibi kar.)
* Bir de etki alanının güzelliğine bakalım etki alanı havuzunda 100 mal var bunun sadece %1 i senin üretimin fakat bu mala senin ihtiyacın 90 ortak kendinden 1 üretimi aldın sonra kalan 89 üretimi ortak pazardan aldın peki ne kadar ödeme yapıcaksın satılan malın %1 i kadar yani 0.9 90 ın %1 kadar ödeme yapıyorsun burda kendi 1 malında 0.1 bir zararın var fakat ortak marketten 89 alıcağın mala 0 para vererek aldın toplam karın kaç 89-0.1=88.9 evet karın 88.9 para işte etki alanı bu işe yarıyor.Sende olmayan veya çok az üretip çok fazla tükettiğin mallarda yaptıgın kar inanılmaz arkadaşlar inanılmaz.
* İlk parağrafta eski rehberimde birkaç yanlış veya maymuncuk bilgi verdiğimi söylemiştim(bazılarını burda açıklayacağım için dünkü rehberdeki birkaç yanlış bilgiyi ayrıca çıkardım.) son olarak eski rehberle bir karşılaştıralım ve yazıyı bitirelim.Kişisel markete ne demişim aslında böyle bir market yok evet böyle bir market birini etki altına aldığınızda veya etki altına girdiğinde kişisel etki havuz marketine direk dahil oluyor.Sonra ortak market yani etki alanı marketinde sattığın maldan para kazanmazsın demiştim evet bu da doğru sadece kendi ülkende sattığın maldan toplam üretimin %si kadar para kazanırsın kopya edilen mallardan para kazanamazsın.Şunu da ekleyeyim her ülke kendi ürettiği malın tamamını kişisel etki havuzu marketine atarken diğer etki alanındaki havuz markete atmıyor.İkincil güç %50 sini diğerlerine veriyor yani kendinde kalan %50 sini kendine satmazsa direk olarak bunu dünya marketine çıkarıp etki altına alındığında bile para kazanabiliyor veya medenileşmiş ülke %75 ini diğer etki alanı marketine çıkarıp kalan %25 kullanmazsa dünya marketine çıkarabiliyor.Burda en çok zarar gören veya bazı durumlarda en çok fayda gören ülkeler medenileşmemiş ve etki alanına alan ülke bu iki farklı ülkeyi oynarken etki alanına girmek sizi vezir de edebilir rezil de edebilir.
* Olabildiğimce açıklayıcı yazdım sizden tek istediğim dikkatli bir şekilde okuyup bunu kafanızda canlandırmanız.Keyifle okumanız dileğiyle.
* Hadi başlayalım.Bu etki alanı meselesi oyunun en büyük hurafelerin döndüğü yerlerden birisi.En yaygın bilinen yanlış açıklama ülken birinin etkisi altındayken ülken ve nüfusun ilk önce kendi marketinden sonra ortak marketten en son da dünya marketinden alıyor.Ülke marketinden kalanlar ise dünya marketinde satılıyor.Bu yanlış.
Diğer açıklama etki altındayken satın almaları veya dışarı mal satmaları önce ortak markette sonra dünya pazarında yaparsın.Bu yakın ama hala doğru değil.Hatta buna gümrük vergisi sıfırlanıyor etkisini de ekleyeyim o da tamamen yanlış bir bilgi.
* Gerçekte ise ortak market şöyle çalışıyor:Önce her ülke üretiminin %100 ünü vererek etki havuzunu oluşturuyor.Aslında bu kişisel etki havuz marketi.Sonra diğer etki alanı ülkeleri bu kişisel etki alanı marketine ikincil güçler %50 medenileşmiş ülkeler %75 medenileşmemiş ülkeler ve etki alanına alan ülke %100 üretimini katarak marketi oluşturuyor.Kaç ülke varsa o kadar farklı ortak pazar oluyor aslında.Sonra her ülke bireysel etki havuz marketinden malları önce kendi üreticilerden olmak üzere alıcı olarak almaya başlıyor.Kazandığı gelir ise sadece kendi üreticisinden aldığı mal olarak cebine giriyor fakat kendi üreticisi 100 ürettiyse kendisi de 100 olarak aldıysa direk 100 gelir almıyor.Ortak markette o maldan ne kadar üretildiyse onun kendi payına düşen %si kadar gelir alıyor.Burası biraz karıştı hemen örnekleyelim.Toplam kişisel etki alanı marketinde olan 100 malın 90 ınını sen üretiyorsan üretimdeki payın %90 dır değil mi ?Senin ülken bu ürettiğin malın 50 sini satın alıyor senin üretimin toplam üretimin %90 ı oldugundan kendi üreticinden aldığın 50 malın %90 ınını yani 45 olarak ödeme alıyorsun zararın 5 mal oluyor.Ayrıca kalan 40 mal etki havuzunda almadığın için kayboluyor 90 üretim yaptın kazandığın para 45 yani zararın toplam 45 mal.(Şöyle bir durum var ikincil güç atıyorum 100 üretti bunun 50 sini ortak markete aktarıyor kalan 50 sinin dünya marketine gönderip para kazanabiliyor.)Yani etki alanına girdiğinizde ikincil güçün zararı medenileşmiş ve ya medenileşmemiş ülkeye göre daha az çünkü %50 üretimini veriyor.
* Asıl konudan devam edelim.Bireysel olarak etki havuzundan yaparkenki en önemli detay:Her ülke bireysel olarak etki havuzundan mal alırken tüm havuzda yaptığı üretimin %si kadar ödeme alır.Bu etki alanındaki aslında kopyalanmış malların birden fazla satılmasına izin veriyor.Ama senin ülkendeki üretilen maldan sadece kendine satarken para kazanıyorsun mal kopyalanıp diğer etki alanındaki ülkeye girdiği zaman ordaki satıştan para kazanmıyorsun.Hatta bu kopyalanma mevzusu dünya çapında üretilen maldan çok daha fazlasının alınmasını sağlıyor.Örnekleyelim sen etki alanına alan ülkesin ve etki alanına aldığın 3 farklı ülke var 2 si medenileşmemiş biri ise ikincil güç.Bir malı her biriniz 10 üretiyor.Sen ve diğer 2 medenileşmemiş ülke yaptığı üretimin tamamını bireysel etki havuzuna aktarırken.(Aynı zamanda kopyalanıp diğer ülkelerin etki havuzuna da giriyor.)ikincil güç bireysel etki havuzuna %100 ünü diğer havuzlara ise %50sini aktarıyor.Bu durumda sen ve diğer 2 medenileşmemiş ülkenin etki havuzu marketinde 35 35 35 varken ikincil güçün havuzunda 40 varken.Toplam 4 ülkenin ürettiği mal 40 iken satılabilecek toplam mal 145 e kadar çıkabiliyor.İşte bu yüzden kıyafet kumaş gibi üretim yapan ülkeleri etki havuzumuza alıyoruz.
* Bu iki resimde fark etmeniz gereken çok önemli bir şey var.Çin 3.95 üretim yapıyor ve bunu sadece Çin tek bir fabrikadan yapıyor.Fakat dünya çapında satılan mal 6.058 çünkü çinin etki havuzunda bu mal kopya edilip tekrar tekrar tekrar satıldı.Çin eğer 100 ülkeyi etki altına alsa satılabilecek potansiyel mal 395 olur ama üretim yalnızca 3.95 tabi bu maksium satılabilecek miktar her ülkenin nüfusu araba alacak diye bir kaide yok.Çinde parayı kazanırken havuzdaki üretimin %100 ünü yaparken sadece kendi nüfusuna sattığı 3.95 otomobilden 3.95 ödeme alıyor yani zararı veya karı yok.Ama satılabilecek mal 395.
* Diğer önemli bir açıklama ülkendeki üreticiler yalnızca kendi ülkende sattığı kadar ödeme alıcak.(Yukarıda anlattığım gibi bir % muhabetti var direk kendi ülkene 30 satıyorsan 30 ödeme almayabilirsin.Pazardaki tüm üretimi sen yapıyorsan tabi direk 30 ödeme alabilirsin.Ayrıca diğer ülke pazarlarında satıığın mallardan ödeme almayacaksın.)
* Bu da Çini etki altına aldığımızda ekonomimizin neden battığını açıklıyor.Çindeki üreticilerin ürettiği mal çok fazla sadece fabrika olmasın zanaatkarların üretimi bile devasa bu diğer tüm etki alanı ülkelerinde de satılabiliyor ama üreticiler sadece kendi ülkesi Çinde sattığı kadar para kazanıyor.Birleşik Krallık ve Çini düşünelim Birleşik Krallık Çini etki altına alıyor hem Birleşik Krallığın ekonomisi hem de Çinin ekonomisi çöküşe gidiyor peki neden.Birleşik krallık bir malı 100 üretiyor fakat alması gereken mal 200 Çin ise aynı malı 300 üretiyor fakat alması gereken mal yine 200.Çin aynı zamanda Birleşik Krallığın etki alanında Çin ayrıca bir de medenileşmemiş olsun.Sen de o da üretiminin tamamını ortak pazara veriyor.Yani senin pazarında 400 mal varken onun pazarında da 400 mal var şimdi geçelim satış kısmına.Sen yani Birleşik Krallık önce kendi üretimi olan 100 malı alıyor kalan 100 malı Çinin kendine gönderdiği 300 maldan 100 tanesini alarak karşılıyor.Çin ise kendi 300 üretmiş 200 ihtiyacı var direk bu miktarı kendinen alıyor senin malına dokunmuyor.Şimdi zurnanın zart dediği yere gelelim yani ödeme kısmına.Toplam gerçek üretim 400 bunun 100 sende 300 ü onda yani senin payın ortak pazardaki malın %25 i kadar çinin payı ise %75 kadar önce bunu özümseyelim.Sonra sen ortak pazarda Çinden aldığın 100 kopya mala para ödemiyorsun kendinden aldığın 100 mala para ödüyorsun fakat kendinden aldığın 100 mala verdiğin ödeme şöyle oluyor.toplam senin pazarında 200 mal satıldı %25 i kaç 50 hah işte senin 100 mal için verdiğin ödeme 50 yani 50 malın parası çöpe gitti.Şimdi Çine gelelim onda da 200 satıldı ve toplam pazardaki malın %75 i ona ait o 200 mala ne kadar veriyor o zaman 150 yani onda da 50 malın parası çöpe gitti.İşte bu yüzden her ikinizin ekonomisi de alarm veriyor.Ama Çin yerine küçük bir ülke olsaydı küçük ülke yine zarar görücekti fakat sen kar edebilecektin.(Etmeme ihtimalin de var tabi ki ama küçük üretimi az olan ülkeyi etki altına aldığında atıyorum Şili yi belki ona sattığın maldan 5 10 zarar edersin bu çok küçük bir zarar verir sana.Fakat ondan bedavaya sülfür alırsın kendin sülfür üretmiyorsan kendin üretiyorsan bile zaten bu çok azdır.Sadece kendine ödediğin parada zarar edebilirsin ayrıca Şiliden bedava sülfürü de cebine koyarsın.Mis gibi kar.)
* Bir de etki alanının güzelliğine bakalım etki alanı havuzunda 100 mal var bunun sadece %1 i senin üretimin fakat bu mala senin ihtiyacın 90 ortak kendinden 1 üretimi aldın sonra kalan 89 üretimi ortak pazardan aldın peki ne kadar ödeme yapıcaksın satılan malın %1 i kadar yani 0.9 90 ın %1 kadar ödeme yapıyorsun burda kendi 1 malında 0.1 bir zararın var fakat ortak marketten 89 alıcağın mala 0 para vererek aldın toplam karın kaç 89-0.1=88.9 evet karın 88.9 para işte etki alanı bu işe yarıyor.Sende olmayan veya çok az üretip çok fazla tükettiğin mallarda yaptıgın kar inanılmaz arkadaşlar inanılmaz.
* İlk parağrafta eski rehberimde birkaç yanlış veya maymuncuk bilgi verdiğimi söylemiştim(bazılarını burda açıklayacağım için dünkü rehberdeki birkaç yanlış bilgiyi ayrıca çıkardım.) son olarak eski rehberle bir karşılaştıralım ve yazıyı bitirelim.Kişisel markete ne demişim aslında böyle bir market yok evet böyle bir market birini etki altına aldığınızda veya etki altına girdiğinde kişisel etki havuz marketine direk dahil oluyor.Sonra ortak market yani etki alanı marketinde sattığın maldan para kazanmazsın demiştim evet bu da doğru sadece kendi ülkende sattığın maldan toplam üretimin %si kadar para kazanırsın kopya edilen mallardan para kazanamazsın.Şunu da ekleyeyim her ülke kendi ürettiği malın tamamını kişisel etki havuzu marketine atarken diğer etki alanındaki havuz markete atmıyor.İkincil güç %50 sini diğerlerine veriyor yani kendinde kalan %50 sini kendine satmazsa direk olarak bunu dünya marketine çıkarıp etki altına alındığında bile para kazanabiliyor veya medenileşmiş ülke %75 ini diğer etki alanı marketine çıkarıp kalan %25 kullanmazsa dünya marketine çıkarabiliyor.Burda en çok zarar gören veya bazı durumlarda en çok fayda gören ülkeler medenileşmemiş ve etki alanına alan ülke bu iki farklı ülkeyi oynarken etki alanına girmek sizi vezir de edebilir rezil de edebilir.
* Olabildiğimce açıklayıcı yazdım sizden tek istediğim dikkatli bir şekilde okuyup bunu kafanızda canlandırmanız.Keyifle okumanız dileğiyle.
![[+]](https://forum.strategyturk.com/images/majestic/collapse_collapsed.png)
