Pirus Savaşı
(MÖ 280 - 275)
Samnit Savaşlarının sona ermesiyle birlikte Roma Orta İtalya'nın tartışmasız hakimi haline gelmişti. Roma'nın yükselen otoritesi Akdeniz ve Güney İtalya'da varlık gösteren Yunan şehir devletleriyle sıkıntılar yaşamasını kaçınılmaz kılıyordu. Bu yaşanan sıkıntılar ve beraberinde gelen savaş Roma'nın doğu Akdenizdeki bir Helen ülkesiyle girişeceği ilk savaş olacaktı.
Appian'ın anlatımına göre milattan önce 282 yılında Tarentum şehrinin yakınlarına Roma gemileri yaklaşır. Amiral Lucius Valerius önderliğindeki bu Roma gemilerinde eski bir Konsül olan Publius Cornelius Dolabella da bulunmaktadır. Tarentum şehri Romalılarla yaptıkları eski bir antlaşmaya göre Romalıların Lacinium burnunun ötesine yelken açmaya hakkının olmadığını iddia eder ve bu 4 gemiye saldırır. Saldırı sonrasında 3 Roma gemisi tamamen batarken 1 gemiye içerisindeki mürettebat ile birlikte el konur.
Tarentum bir diğer Yunan koloni şehri Thurii kentine Yunan olmalarına rağmen kendileriyle birlikte hareket etmektense Romalıların yanında saf tuttuğu için suçlamada bulunur ve Thurii kentine ordu göndererek şehri yağmalayıp şehrin üst kademesinin tüm mallarına el koyar. Romalıların Thurii kentiyle olan bağı Samnit Savaşları esnasında Roma'yla savaşan Lucanilerle Thurii kentinin de sorun yaşaması ve bu esnada kuşatma altına alınan Thurii kentinin Romalılarca kurtarılmasına dayanır, bu olaydan beridir Thurii kentinde bir Roma garnizonu yer almaktadır ve Thurii'lerle Romalılar arasında ilişkiler çok iyi bir seviyededir.
Gemi batırılması ve Thurii kentinin yağmalanması olayları sonrasında Tarentum'a bir delege gönderen Roma, Tarentum'dan ele geçirilen gemideki mürettebatın kendilerine teslim edilmesini, Thurii halkının çalınan mallarının iade edilmesini ve bu eylemi gerçekleştirenlerin cezalandırılmasını talep eder. Tarentumlular Roma stili toga giyen bu delegelerin giysileriyle ve Yunanca konuşmalarıyla alay ederler ve Romalıları kaale bile almazlar. Şehrin önde gelenleri bu hareket üzerine özür dilemeyi reddettiği gibi delegenin talebini de reddeder.
Delegeler Roma'ya geri döndüğünde senatoda ciddi bir kararsızlık hakimdir, bazıları Tarentum'a ordu göndermeden önce Samnit Savaşları sonrasında ele geçirilen bölgelerde isyan eden halklar üzerinde düzenin sağlanmasının gerektiğini savunurken, Roma'nın bölgede güçsüz bir imaj yaratmaması gerektiğini savunanlar tartışmada üstün gelir. Samnitlerin bölgesinde bulunan Lucius Aemilius Barbula'ya ordusuyla birlikte Tarentum'a inme ve Roma'nın taleplerini tekrarlama, kabul edilmemesi halinde ise savaşa girişme emri verilir.
Artık savaşın kaçınılmaz olduğunu gören Tarentum şehrinde ihtiyarlar barışı savunurken, fakirlik içerisinde yaşayan genç tabaka savaş yanlısı bir tavır sergiler. Savaş yanlısı grup Epirus Kralı Pirus'a bir delege göndererek Roma'nın tehditi altında olduklarını ve Epirus'tan yardım istediklerini söylerler. Lucius Aemilius Tarentum'un Epirus'tan yardım istediği haberini aldığında hızlıca hareket ederek Tarentum bölgesindeki kasabaları yağmalamaya başlar.
Pirus'un Çağırılışı
Pirus'a bir delege gönderip yardım isteyen Tarentumlular, bu da yetmezmiş gibi bir de şehirde bu kararlara muhalefet yapan kişileri de şehirden kovmaya başlar. İçkiye olan düşkünlüğüyle bilinen Tarentumlu Meton, Tarentum gibi demokratik ve özgür bir şehre bir Kralın çağırılmasının sadece kötülükle sonuçlanacağını ve Pirus savaşı kazansa dahi bu sefer Tarentum'un Pirus'un otoritesi altında olmak zorunda kalacağını söylediğinde kalabalığın dikkatini çekmeyi başarır, ancak bir süre sonra Tarentumlular "bir sarhoşun lafıyla savaştan caymayı" gururlarına yediremeyeceklerini söyleyerek Meton'u sahneden zorla indirirler. Pirus'un huzuruna çıkan Tarentum delegesi Pirus'a çeşitli hediyeler sunarak Tarentum'a yardım etmesi durumunda İtalya'da 50 bin piyade ve 20 bin atlıdan oluşan bir koalisyon ordusunun emrinde olacağını söyler.
İtalya'ya çıkma kararı alan Pirus Selevkos İmparatoru Antiochus'tan para, Makedonya Kralı 2. Antigonus'tan da İtalya'ya çıkabilmesi için gemi ister. Mısır'daki 2. Ptolemy de kendisine 2 yıldan fazla süreyle kullanılmamaları şartıyla 5 bin piyade ve 2 bin atlı verir. Bunun karşılığında Pirus İtalya'da savaşırken Epirus Krallığının korumasını Ptolemy'e verir.
Pirus uzun zamandır Roma'yı dikkatle takip etmekte ve Roma'nın güçlenişine mani olmak istemektedir ve onun için Tarentum'dan gelen bu yardım çağrısı çok iyi bir fırsattır. Öyle ki Pirus denizi geçmek için baharın gelmesini bile beklemez, İtalya'ya çıkmaya çalışırken bir fırtınaya yakalanır ve ordusunun büyük bir kısmı bu fırtınada zarar görür. Plutarch'a göre Pirus Tarentum'a 20 bin piyade, 2 bin okçu, 500 sapancı, 3 bin süvari ve 20 fil ile yola çıkmıştır. Fırtına esnasında kaybolan gemilerden bazıları sonraları Sicilya ve Afrika kıyılarına çıkmış, bazıları ise tamamen yokolmuştur. Yolculuğun sonunda ilk kademede sadece 2 bin piyade, birkaç süvari ve 2 fil İtalya'ya ulaşabilmiştir.
Pirus ordusunun geri kalanı Tarentum'a ulaşana dek Tarentumlulara pek karışmasa da, ordusunu topladıktan sonra Tarentumluların fazla varlık ve rahatlık içerisinde yaşadığını söyleyerek festivalleri yasaklamıştır. İnsanların orada sahneye çıkıp konuşma yapabileceğinden ve bu şekilde isyan tetiklenebileceğinden korktuğu için tiyatroları da kapatan Pirus'un yönetimindeki Tarentum şehrinde çok sayıda insan şehri terkederek bölgedeki diğer şehirlere göç etmeye çalışmıştır.
Heraclea Muharebesi
Publius Valerius Laevinus beraberindeki oldukça kalabalık bir orduyla Pirus'un üzerine doğru ilerlemeye başlar. Laevinus muharebenin Roma topraklarından olabildiğince uzak bir yerde yapılmasını istemektedir. Pirus'un üzerine doğru gidiyor olmasının Pirus'u ürkütmesini uman Laevinus, Lucania topraklarında stratejik bir bölgeyi ele geçirir. Pirus Laevinus'a haber göndererek bölgeye Tarentumluların ve diğer İtalyan halkların talebiyle geldiğini ve bölgedeki diğer halklarla Romalıların arasındaki sorunların çözülebileceğini ve yaraların sarılabileceğini ifade eder. Laevinus Romalıların bir yabancıyı diğer ülkelerle olan ilişkilerinde sözsahibi yapmayı kabul edemeyeceğini belirtir. Pirus için çalışan bazı kaşifleri yakalatan Laevinus bu kaşiflere emrindeki orduyu gösterip çok daha fazla askere sahip olduklarının bilgisini Pirus'a vermelerini söyleyerek onları serbest bırakır.
Pandosia ve Heracleia şehirleri arasında kamp kuran Pirus, Siris nehrinin ötesindeki Roma kampını görmeye gider. Pirus'un umudu müttefik güçlerin bir an önce gelmesi ve düşman topraklarında olan Romalıların erzak sıkıntısı yaşamasıdır. Romalılar Pirus'un müttefikleri gelmeden harekete geçerek nehir bölgesini ele geçirir, piyadeleri savaş düzenine sokan Pirus süvarilerine nehri geçmekte olan Romalılara saldırı emri verir. Muharebeye fillerin de dahil olmasıyla birlikte Romalılar büyük bir yenilgi alır.
Zonaras yaralı bir fil savaş alanındaki diğer hayvanları ürkütmeseydi Romalıların tüm ordusunun ortadan kaldırılabileceğini söyler. Bu durum Pirus'un ordusunun kaçmakta olan Roma askerlerini kovalamasına mani olmuştur. Bu zafer sonrasında daha önceleri tarafsızlığını belirten çok sayıda şehir devleti Pirus'u desteklemeye başlamıştır. Halikarnaslı Dionysius'a göre savaş alanıdna 15 bin Romalı ve 13 bin Yunan hayatını kaybederken, Cardialı Hieronymus'a göre 7 bin Romalı ve 4 bin Yunan hayatını kaybetmiştir.
Romalılar savaş alanında ele geçirilen tutsakların teslimi için Pirus'a elçi gönderir, Pirus elçilerin barış antlaşmasını görüşmek üzere gelmediğini duyduğunda şaşırır. Bölgedeki diğer şehir devletlerinin de desteğiyle Pirus'un iyice durdurulamaz bir hale geleceğini düşünen bazı senatörler Pirus ile barış yapılması gerektiğini savunur ancak sneatör Appius Claudius Caecus, Pirus'a güvenemeyeceklerini ve şu raddede barış yapmanın Roma'nın lehine olmadığını söyler.
Pirus lehine barış müzakereleri yapmak için Roma'ya gelen Cineas, Romalıların savaş hazırlığında olduğunu gördüğünde Pirus'a bir hidrayla savaştığını ve bir kafasını kestiğinde bunun yerine iki yeni kafanın çıktığını söyler. Etrürya'daki ordu da Pirus'a karşı gönderilmek üzere hazırlanır, bu esnada Roma bölgelerini yağmalayan Pirus'a Cineas Romalıların Heraclea muharebesindeki sayılarının 2 katına yakın bir güç topladığını belirtir.
Asculum Muharebesi
Kış boyunca iki taraf da savaşa hazırlanmış, bahar geldiğinde Pirus Apulia bölgesini ele geçirmiştir. Asculum bölgesine gelen Romalılar Pirus'un ordusunun karşısında kamp kurar, iki taraf da birkaç gün boyunca birbirinden uzak durmaya çalışır. Bir Roma inancına göre savaşta generaller en önde taarruza geçerek kesin ölümü göze aldıklarında tanrılar bunun karşılığında Romalılara zafer bahşetmektedir ve söylentilere göre general Publius Decius Mus tıpkı kendisinden önce babasının ve dedesinin de yaptığı gibi bunu yapacaktır. Bu söylenti Roma askerlerine moral verirken Pirus'un önderliğindeki İtalyan şehir devletlerinden gelen askerlere korku salar. Publius Decius'a bir elçi gönderen Pirus bu şekilde bir amacı varsa bunu başaramayacağını ve acınası bir şekilde öleceğini söyler. Romalılar bu tür bir fedakarlıkta bulunmadan savaşı kazanabileceklerini belirtir.
Yaklaşık 2 gün süren muharebe ortada geçer, Cassius Dio'ya göre muharebeyi Romalılar kazanırken, Plutarch'a göre muharebeyi Pirus kazanır. Dionysius ise muharebeyi kimin kazandığına dair bir şey yazmaz. Plutarch'a göre Pirus muharebedeki zaferi sonrası tebrik edildiğinde "Romalılara karşı bir zafer daha alırsak yokolacağız" diye cevaplar. Pirus muharebede ordusunun büyük bir kısmını ve en önemli komutanlarını kaybetmiştir ve ne kendi ülkesinden ne de müttefiklerinden herhangi bir yardım çağıramamaktadır.
Sicilya Seferi
Sicilya'ya inen Pirus bölgedeki Yunan şehir devletlerini kontrolü altına alarak onlardan da edindiği askerlerle Kartaca'nın üzerine yürür. Tarihte bu dönemlerde özellikle Sicilya üzerinde Yunan şehir devletleriyle Kartacalılar arasında önemli savaşlar olmuştur. Pirus'un bu şekilde bir hamle yapmasının sebebi Agrigentum, Syracuse ve Leontini şehirlerinin İtalya'da büyük başarılar gösteren Pirus'a delege gönderip Kartacalıları adadan atmaları karşılığında Pirus'un otoritesi altına girmeyi kabul edeceklerini açıklamalarıdır. Bu esnada Tarentumlular bu durumdan tamamen hoşnutsuz durumda, Pirus'tan ya Roma'ya karşı savaşmaya devam etmesini ya da Tarentum'u terketmesini ister. Pirus Tarentumluların bu talebini yanıtlamadan şehirden ayrılır.
Appian'a göre Pirus'un bir anda Sicilya'ya yönelmesinin asıl sebebi kendisini Sicilya Kralı ilan etmiş Syracuse şehrinin ideri Agathocles'in ölmüş olması ve Pirus'un Agathocles'in kızı Lanassa ile evli olmasıdır. Sicilya'ya ilerleyeceği için Roma'ya tekrardan Cineas'ı gönderen Pirus aynı cevabı alır. Kısa süreli bir ateşkesin ardından Pirus 8 bin süvari ve filleriyle birlikte Sicilya'ya çıkma kararı alır, Messina şehrini ele geçiren paralıaskerler Kartacalılarla antlaşma yaparak Pirus'un Sicilya'ya çıkmasını engellemeye çalışır. Bunun üzerine Pirus Messina ve Syracuse arasında kalan Catana şehrine çıkmak zorunda kalır. Syracuse'u ele geçiren Pirus şehirdeki askeri ekipmanlara ve gemilere el koyar.
Heraclea Minoa'da Kartaca garnizonunu yenilgiye uğratan Pirus çok sayıda şehri ele geçirir, Eryx kuşatması uzun sürse de taarruz sonrası şehir düşer. Bu olaylar sonrasında Kartacalılar Pirus ile antlaşmak ister ve barış karşılığında büyük miktarda para önerirler. Yunan şehir devletleri Kartaca'nın elindeki Lilybaeum'un da alınması gerektiğini, bu şehrin Kartaca tarafından ileride adaya çıkmak için güvenli liman olarak kullanılabileceğini belirtir.
Pirus zaman içerisinde daha despotik tavırlar sergilemeye başlar ve emri altındaki Yunan şehirlerinden tepkiler görür. Hatta bazı şehirler Kartacalılarla birlik olarak Pirus'a karşı savaşa girişir, bu esnada Pirus Tarentumlulardan ve Samnitlerden mektup alır, mektuba göre Samnitler İtalya'da oldukça kötü bir durumdadır ve acilen yardıma ihtiyacı vardır. Bu mektup Sicilya'da işlerin kötüye gittiğini gören Pirus için İtalya'ya dönme kararı alması için bir fırsat yaratır. Pirus'un Sicilya'dan çıkması üzerine Kartacalılar Sicilya'ya ordu göndererek kaybettikleri şehirleri geri alırlar.
Beneventum Muharebesi
Pirus İtalya'ya milattan öcne 275 senesinde döndüğünde Romalılarla Beneventum muharebesine girişir. Plutarch'a göre Samnitler Pirus'un gereksiz yere Sicilya'ya geçtiğini düşünür ve bu sebeple kızgın oldukları Pirus'a Romalılara karşı destekte bulunmazlar. Ordusunu ikiye bölen Pirus hızlı bir şekilde Manius Curius'un önderliğindeki Roma ordusunun karşısına çıkar, ancak oldukça uzun bir yol öyle hızlı bir şekilde gidilmiştir ki Pirus'un ordusunun bir kısmı geri kalır, bir kısmı ise kaybolur. Halikarnaslı Dionysius Pirus'un "sıradan insanların dahi kullanmadığı, keçi yollarını" kullandığını söyler. Manius Curius ordusunun belli bir kısmıyla Pirus'un ordusunun arkasına geçerek geride kalmış bazı filleri ele geçirir. Pirus'un tarafında olup fillerin Romalılarda olduğunu gören bazı askerler savaş alanından kaçar ve Romalılar kolay bir zafer kazanır.
Halikarnaslı Dionysius'a göre Romalılar savaş alanında bir yaralı filin bile diğer fillerin hareketlerini etkilediğini ve bu durumun Yunan askerlerinin panik yapıp kaçmasıyla sonuçlandığını anlamış ve bu sebeple savaş alanına ele geçirdikleri yaralı bir yavru fili sürmüştür, annesini arayan yavru fil Pirus'un ordusundaki filllerin hareket düzenini bozmuş, savaş Pirus adına büyük bir kayıp olmuştur. Bu muharebe sonrasında Pirus İtalya'dan çekilerek Epirus'a geri dönmüştür.
Pirus savaşıyla birlikte Güney İtalya Romalıların otoritesi altına girmiş, Pirus'un 272 senesindeki ölümünden kısa bir süre sonra Roma Tarentum şehrini ele geçirmiştir.
![[+]](https://forum.strategyturk.com/images/majestic/collapse_collapsed.png)
