[Ahmed-i Sani]

GAZEL 1

mef’ûlü mefâ’îlü mefâ’îlü fa’ûlün
 
1.      Hüsn ile sana öykünemez çün gül-i ra’nâ
Hüzn ile bana benzeyemez bülbül-i şeydâ
 
(Nasıl güzel gül, güzelliği ile sana benzemeye çalışmazsa, çılgın bülbül de gamı ile bana benzeyemez.)
 
ra’nâ: güzel; lâtif, hoş görünen
şeydâ: aşktan aklını kaybetmiş, dîvâne, düşkün, şaşkın
 
2.      Cân almada nâzüklik ile la’lüne söz yok
Hâlün dahı bir dâne-durur fitnede ammâ
 
(İncelikle can almada dudağına diyecek yoktur; amma benin de fitne [çıkarma]’de benzersizdir.)
 
la’l: 1. kırmızı, al 2. kırmızı ve değerli bir süs taşı 3. dudak
 
3.      Tuğrâsı berâtun yazılur ekseri altun
Rûyunda kaşun zerd olur ise n’ola şâhâ
 
(Ey şah [sevgili]! Yüzünde kaşın sarı olursa ne çıkar? Beratların tuğrası genelde altınla yazılır.)
 
rû: yüz, çehre
zerd: 1. sarı 2. solgun, soluk
 
4.      Bezm içre sürâhî gibi kan ağladuğum bu
Sâkî lebüne kan yağı oldı mey-i hamrâ
 
(Ey saki! Meclis içinde sürahi gibi kan ağlamamın sebebi, kırmızı şarabın senin dudağına kan düşmanı olmasıdır.)
 

bezm: içkili, eğlenceli meclis, dernek

sâkî: 1. su veren, su dağıtan 2. kadeh, içki sunan 3. baldıra veya baldır kemiğine ait, onunla ilgili
leb: dudak
hamrâ: kırmızı, kızıl
 
5.      İller yiye şeftâlûsını bâğ-ı cemâlün
Ey sîb-zekan Bâkî nice bir diye eyvâ
 
(Güzellik bahçesinin şeftalisini yabancılar yesin. Ey elma çeneli [sevgili]! Bâkî daha ne kadar “eyvâ” desin?)
 
cemâl: yüz güzelliği
sîb: elma
zekan: çene
 
“eyvâ” kelimesi hem ayva anlamına gelir hem de eyvay (eyvah)’ın hafifletilmişidir; tevriyeli kullanılmıştır.

---

Kaynakça:
Küçük, Sabahattin. Bâki ve Dîvân'ından Seçmeler. Ankara: Akçağ Yayınları, 2016.
Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Yayınları, 1982.

Dipnot: Her beytin altında lügatçe mahiyetinde hazırlanmış kısımlar tarafımızca ilave edilmiştir. Beyitlerin günümüze uyarlanmış şekillerinin yeterli olmayacağını düşünüp yukarıda belirttiğimiz gibi bir lügate başvurarak kelimelerin manalarını da verdik. Bundan sonra buraya eklediğimiz şiirlerde sırası ile beyit, beytin günümüze uyarlanmış şekli, beyitteki kelimelerin manaları ve son olarak gerekli gördüğümüz zaman da kısa açıklamalar olacak.