[Awake]

Avrupa'nın zengin olması Osmanlı'nın yıkılışına doğrudan etki sağlamadı, coğrafi keşiflerin her halükarda Osmanlı'nın ticaretine balta vurduğu bir gerçek, ancak zengin bütün medeniyetler askeri, idari ve eğitim konusunda ileride olacak diye bir kaide yok. Mesele reform, rönesans ve aydınlanma çağı, bunların ortaya çıkışının sebebi ise monarşilerin coğrafi keşifler ve sömürgeciliğin sonucu olarak zayıflaması.

Ben Osmanlı'nın yıkılmasına Avrupa'nın aksine monarşiyi zayıflatanların; "1-)Müslüman ve Türk olmayanlar, 2-) Müslüman olupta Türk olmayanlar, 3-) Türk olupta eğitimsiz olanlar." sebep olduğunu düşünüyorum. Avrupa'da monarşinin gücü azalırken güçlenen burjuva sınıfı hem zengin, hem eğitimliydi. Osmanlı'da monarşinin gücü azalırken güç kazanan halk hem fakir, hem eğitimsiz, hemde bir çok millet ve dine ayrılmıştı. Osmanlı'nın son 200 yılında durumu bir türlü tersine çevirememesinin sebebi bir nevi budur, yönetime direkt gelenler eğitimsiz ve yolsuzlardı, eğitimsiz ve yolsuz olmasalar dahi halk eğitimsizdi. Burunlarının dibinde eğitim sistemlerini mahveden mollaları, şeyhleri görmediler, halklarının fakir ve eğitimsiz olduğunu anlamadılar, bu yüzden Avrupalıları hiç bir zaman yakalayamadılar zaten. Bir yerde eğitimin bozulması domino etkisi yarattı, ihtilalle beraberde eğitimsiz halk güçlendikçe Osmanlı güçsüzleşti.

Bu yüzden sömürgeciliğin direkt etkisi yok, dolaylı etkisi var diyorum, sömürgeciliğin sebep olduğu rönesans ve aydınlanma çağı Osmanlı'nın sonunu getiren nedenlerin en kuvvetlisidir zannımca.