[KaymakPürüzü]

II. Aşk

Diyalogta Diotima Sokrates'e aşkın aşamalarından bahseder. Önce bir bedene aşık olmalıdır insan. Sonra bedendeki güzelliğin geçici olduğunu görüp ruhtaki güzeli fark etmelidir. Ruhtaki güzelin de çeşit çeşit olduğunu ve birçok şeyde bulunduğunu görünce ilkelere, yasalara aşık olmalıdır insan. En sonunda Güzelin kendisine, ezeli-ebedi Güzele aşık olmalıdır. İşte tasavvuftaki seyr-i süluk inancı buradan gelir. Hani hep deriz "beşeri aşktan ilahi aşka" diye. İşte Platon'a göre de Aşk bu aşamalardan geçmeli ve en sonunda kendisini Güzelin bir parçasına değil de kendisine adamalıdır. Tabi burada insanın arada kalmış bir varlık olarak düşünüldüğünü unutmamak gerek. İnsan ne güzeldir ne güzelden tam anlamıyla kopmuştur. Sadece ona 'hasrettir'. Eğer güzel olduğunu söyleseydik ondaki güzele olan arzuyu açıklayamazdık, çünkü bir şeyi arzulamak onun eksik olmasıyla mümkündür. Aynı zamanda insana çirkin de diyemeyiz çünkü çirkinlikte güzele arzu bulunmaz. İşte bu Platon'un temel bir görüşüne götürüyor. Bizler cennetten düştük. Yok olmadık ama eksildik. Dolayısıyla cennete hasretiz. Oraya dönmeyi amaçlamak zorundayız. 

Platon'un Aşkı ve Felsefesi arasında hiçbir fark yok aslında. Felsefe kavramı Platon'a göre bilgelik sevgisidir. Bilgeliğe duyulan arzudur. Bilgeliğe duyulan arzu olmasından mütevellit filozof bilgeliğe erişmiş değildir. Fakat o cahil de değildir. Çünkü elinde hiç olmazsa bir bilgi vardır: neyi bilip neyi bilmediğini bilmek. Tıpkı aşık gibi filozof da arada kalan varlıktır. Bu yüzden sürekli soruşturma halinde olması, sürekli çabalaması gerekir. Bilmediğinin bilgisi filozofu bilgeliğe doğru yola sokar. İşte sokratik diyaloğun amacı budur. Karşısındakinin kendi çelişkilerini kendisinin görmesi sağlanır ve artık karşımızda bilmediğini bilen birisi olur. Platon Güzele ve Bilgeliğe olan arzuyu sarhoşluğa benzetir. Çünkü aşık olan için aşık olduğu şey dışında başka bir ilke yoktur. Gözü başka şeyi görmez. Aşk şarabı deyimi buradan gelir. 

Resim: "Socrates with Diotima and a Disciple," Franz Caucig, 1810 öncesi

Devam edecektir.

---

Peki platonik aşk, Eflâtun'un yaşadığı/deneyimlediği bir şey midir yoksa Eflâtun'un aşk algısını mı yansıttığı için mi böyle denilir?

Platon'un Aşk düşüncesi olduğu için böyle söyleniyor. Daha çok yerme amaçlı, olmayan bir şeye aşık olmak gibi. Hani Leyla ile Mecnun'da Mecnun hep dalga konusu olur ya. Mecnun kelimesinin mesela hem olumlu hem olumsuz anlamı var.