[İlber Ortaylı]

Tartışmaları uzun uzun okudum ve de belli noktalar da kendi fikirlerimi ortaya döktüm. Aslında konulara dahil olmak istemiyordum ancak oyun ortasında yaptığım yanlış kararın tekrar tekrar ortaya dökülmesi üzerine konulara ben de dahil oldum, takip ettim ve de bazen kendimce yorumumu yaptım. Tam anlamı ile son olarak bir gözleme vardım ve de bunu forum üzerinde belirtmek istedim. Yaşanan olaylar da iki tarafın da birbirlerini anlayamadıkları noktalara sahipler. Tek tek bunlara değinip bu olayların yaşanma sebebini yazmayı planlıyorum açıkçası. 

Öncelikle oyunun başından beri oyunda daha fazla devletin bulunması ve de bu devletlerin birbirleri ile dengeli olması adına elinde ki tüm gücü güçsüzleri yoketmemek için değil güçlendirmek için kullandı Fransa. Bu çok az oyuncunun yapacağı ve oyunu güzelleştirecek bir harekettir. Bu durum oyun başlarında çok sorun oluşturmuyordu devletler için. Yıllar ilerledikçe elinde tuttuğu güç ile Avrupa'da dengenin sağlanması için uğraş veren Fransa içinde İngiltere , Avusturya , Rusya gibi devletlere zarar verdi. Bu devletler doğal olarak Fransa'ya karşı düşmancıl bakış açısına sahip oldular. 

Ve bu devletlerin zarar gördüğü dönemde Fransa'ya karşı kafa kaldırma gücüne sahip değildiler. Çünkü Fransa hem kendi devleti adına hem de müttefikleri adına bu devletlerin yıkabileceği bir ülke halinde değildi. Ancak her dönem de yaptığı gibi Avrupa'da ki dengeyi koruma adına önce müttefiği olan İspanya'ya larşı geldi ve bir yandan da Commonwealth'e baskı yapıyordu. Bir yandan ise coğrafyasında baskı görmeyen küçük devletler ile yine Avrupa ülkeleri yine Fransa desteği ile bölgelerinde hızlıca güç kazanıyorlardı. Bu devletler İtalya, Lübeck , Köln idi bildiğim kadarı ile. Macaristan ise bu dönem de parlayan ve gelişmekte olan devletler arasındaydı.

Yukarıda saydığım üç devletin tam anlamı ile ulaşabilecekleri en üst güce oluştukları yılda Duman'ın da belirttiği bir şekilde bir çok başka devlet daha tam anlamı ile gücünün zirvesine varmıştı ve bu statüde ki tüm devletler için dünya siyasetine katılma vaktiydi. Tabi ki bu nokta da bu devletler kendilerine bir taraf bulma gerekliliği içindeydiler çünkü dünya siyasetine katılmak isteyen bir ülke bunu başarmanın en hızlı şeklinin bir taraf belirlemek olduğuna inanır. 

Ortada bu dönem de iki taraf var. Birisi Dünya'da daha fazla devletin olmasını sağlamaya çalışan Fransa bir diğeri ise bu amaç sırasında zarar görmüş İngiltere Avusturya Rusya gibi devletler. (Rusya oyunda olmasa da uzun süre bu statü de idi.) Bu dönem de bir çok dünya devleti Fransa karşısında saf belirlediler. Bunun sebebini ise Fransa kendince bir grup oyuncunun diğer oyunculara dil dökmesi ve onların kararlarını kendi kararları haline getirip onlara da sanki kendi kararlarını alıyorlarmış hissiyatını yarattıklarından dolayı olduğunu düşünüyor. Ancak bu tam anlamı ile bu sebepten değil aslında. 

Öncelikle Fransa bir çok devleti kurmak için uğraşırken neredeyse dünyada ki her devlete burayı geçersen düşmanınım , şuradan çıkmazsan düşmansın , dostum olabilirsin ama burası senin hakkın değil tarzı cümleleri sonucunda Fransa bir çok oyuncunun gözünde Dünya'yı kendi gücüne güvenerek ve de müttefiklerinin gücüne güvenerek yönetmeye çalışan bir kontrol manyağı görüntüsüne sahipti ve bu noktada sadece Fransa'ya karşı bunu yapamazsın Fransa bizi yönetmeye çalışıyor gibi terimleri kullanan ilk oyuncuyu gördüklerinde bu fikrin doğru olduğuna karar verdiler ve de Fransa'ya karşı destek vermeye karar verdiler. 

Ve bu taraflar oluştuğunda son kararlarını vermesi gereken ülkeler İtalya, Lübeck , Köln ve de Commonwealth idi. Commonwealth daha önce bahsettiğim Fransa baskılarından dolayı Fransa karşısında kurulan bu ittifaka katıldı ve buna sebep olarak Fransa'nın güçten çıktığını ve de Paris'ten Dünya'yı yönetmeye çalıştığına inanıyordu. Bu yüzden Fransa'nın durdurulması gerektiğine inandı. Lübeck ve Köln ise Almanya'da kendilerine çizilen haritalardan memnun değillerdi ne kadar genişlemek istemeyen oyuncu da olsa bir insan birisinin sınırlarına inanmak istemiyordu (ne kadar harita trollüğüne çizilmiş olsa da ciddiye alınmıştı.) ve de Fransa'nın çizgiyi aştığı kararına onlar da varmışlardı. Bu ülkelerde kalan ülkeler ise (belki de ciddi anlamda bir sebepleri vardır ben bilmiyorum) topluluk psikolojisi ise hareket ederekten büyük bir güruhun Fransa karşısında hatta kendi müttefiklerinin onun karşısında olduğunu görünce bu tarafta bulunmaları gerektiği kararına vardılar. Çünkü bir topluluk Fransa'nın gücünü tiran olmak için kullandığını iddia ediyorlardı ve bu güruh Fransa'nın yaptıklarını destekleyenlerden daha kalabalıktı. 

Bunun yaşanmasını engelleyebilecek tek şey Fransa'nın İtalya'dan İspanya'yı çıkarmaya çalıştığı ve İskandinavya'dan İngiltere'yi çıkarmaya çalıştığı ve Commonwealth'in Rusya'yı fethetmeye değil onu kontrol altında tutmaya çalıştığı bir oyun oynasaydı yada Avusturya , Almanya ve de Rusya'ya ilerleyen Commonwealth'i tehdit edecek bir ülke olsaydı yani kendi bölgelerinde güçlü olan ancak güçlerini güçsüzleri dövmek için değil Fransa'nın yaptığı gibi güçsüzleri belli bir denge içinde gelişmelerine müsaade etselerdi aşırı güçleneni durdursalardı bu böyle olmayacaktı çünkü o zaman güçlü olanlar güçlerini korumaya ve oyuncu sayısını azaltmamaya odaklanmış olacaktı ve Fransa'ya tiran şeklinde bakan oyuncu sayısı bu kadar yüksek olmayacaktı. Fransa sayesinde Osmanlı sayesinde Commonwealth sayesinde kurulan ülkeler bu ülkelere saygı duyacaktı zarar görenler ise düşmancıl yaklaşacaktı sonucunda ise tatlı ve de rekabetçi tekrarlanabilir savaşlar yaşanacaktı.

Bu mp de bu tarz bir sorunun yaşanmasına sebep olan bu işi tek yapan kişinin Fransa olması ve onun da kendi bölgesinden çok uzaklara devlet farketmeksizin uzanması sonucuyla yaşandı. Sonucunda Fransa dünyanın tiranı ve kötü çobanı seçildi. Fransa ise hayal kırıklığı ile bir suçlu ararken suçu Macaristana attı. Aslında bu olayda kimse suçlu değil ve iki tarafında haklı olduğu noktalar var ancak benim gözümde bu olayların yaşanmasında ki etken Fransa gibi oynayan başka bir kişi olmayışı ve de Fransa'nın kendi sınırlarından aşırı uzaklara kadar, birisi müdahale etmeli diye düşünerek elini uzatması. Ve iddia edildiği gibi bu tarz durumlar da insanlara çok fazla sözcük sarfedilmesi gerektiğine inanmıyorum oyuncular zaten bu duruma hazır oluyorlar ve de en ufak durumda bunun bir parçası oluyorlar.