[EspadadelAlba]

Enver Paşa'ya ''hain'' demek tarihsel bilgi yoksunluğunun bir sonucu olmakla birlikte kendisine aşırı ve bir o kadar da gereksiz bağlı olan insanlar da - özellikle şu Türkçü-Turancı arkadaşlar kendisini pek bir sever - Enver Paşa'yı kahraman ilan ederek duygularına yenik düşmüşlerdir. Enver Paşa devletine, vatanına son derece bağlı bir komutandı. Kendi ifadeleriyle de İttihat ve Terakki'nin kuruluş amacının ''Devletin yıkılış sürecini uzatmak ve mümkün dahilinde ise yıkılmaktan kurtarmak'' olduğunu söylemişlerdir. İttihat ve Terakki'nin askeri yapılanmasının başındaki isim de Enver Paşa. Dolayısıyla kendisine ''hain'' damgası vurmak pek hoş değil. Kusursuz da değil elbette. Yerine göre yanlış yapan bir insan. Tecrübesiz ve becerikli olmayan bir başkomutan. ''Aldım gitti.'' diyerek devletin imparatorluk ordusuna 1.5 milyon insan alıyor. Nereden buluyor bu kadar askeri? Medreseden ve gayrimüslimlerden tabii ki. O dönemde o insanlar askerlikten muaf bir de. Günün birinde ani bir kararla şişmiş balona dönen bu orduyu o koşullar altında ne düzgün besleyebilir ne gerekli lojistik desteği sağlayabilir ne de düzgünce bir yerden bir yere sevk edebilirsiniz. O dönemde Ankara'dan ilerisinde demir yolu bile yok. Sen buna rağmen 300 bin kişilik orduyu Kafkasya'ya sürersen o ordu açlıktan da yok olur soğuktan da. O giden ordu da ekipmanlardan yoksun. Sanmayın ki düzgün kıyafetlerle, silahlarla gittiler oraya. Yani sonuç olarak kendisi hain değil elbette ama ''kahraman'' olarak da nitelendirmek pek de doğru değil.