[Duman]

Kayıp Şehirler #3: Aytap, Julia Iotapa'nın Şehri

Aytap kalıntıları günümüz Alanya'sına 2.5 kilometre uzaklıkta bulunan antik Iotapa kentinin modern adı. Şehir milattan sonra 52 senesinde Roma'ya bağlı bir devlet olan Kommagene hükümdarı 4. Antiochus tarafından kuruldu. Antiochus şehre aynı zamanda kız kardeşi olan karısı Julia Iotapa'nın adını vermişti. Romalıların Cilicia Aspera olarak adlandırdığı bu bölge bir zamanlar Antiochus'un uzak akrabası Kilikyalı Archelaus'un himayesindeydi. Archelaus'un ölümü sonrasında Roma İmparatoru Caligula Antiochus'a bu bölgeyi hediye olarak verdi.

4. Antiochus milattan sonra 42 senesinde Antiochus ad Cragum isminde bir şehrin inşaatını başlattıktan bir süre sonra bölgeyi kendisine hediye eden, tam ismi Gaius Julius Caesar Augustus Germanicus olan Caligula'nın şerefine Germanicopolis (günümüzde Ermenek) ve İmparator Nero'nun şerefine Neronias şehirlerinin inşasına başladı. Bu şehirlerin kuruluş tarihleri net olmamakla birlikte, çalışmalara Aytap'tan kısa bir süre sonra başlandığı tahmin edilmektedir. Aytap Üçüncü Yüzyıl Krizi öncesinde Roma kayıtlarına meşhur darphanesiyle girse de, bu tarihten sonra hiçbir kayıtta bir daha izine rastlanmamaktadır.

Kilikya Tarihi
Kilikya'dan bahsedilen ilk kayıtlarda bölgenin dağlık "Dağlık Kilikya" ve bereketli deniz kıyısı "Düz Kilikya" olmak üzere ikiye ayrıldığı görülüyor. Aytap kenti Dağlık Kilikya'nın nispeten seyrek nüfusa sahip denize yakın bölgesinde kurulmuştur. Hititlerin Denizci Halklar tarafından yıkılması sonrasında Kilikya'nın hakimiyeti kısa süreliğine Hattilere geçse de, milattan önce 700 senesinde Asur İmparatorluğu, milattan önce 550 senesinde ise Pers İmparatorluğu bölgede egemen güç haline geldi.

Büyük İskender milattan önce 333 senesinde Kilikya'yı fethettikten yaklaşık 10 yıl sonra bölge ardıl krallar Selevkos ve Ptolemy Mısır'ı arasında bölüşüldü. Dağlık Kilikya'ya hükmeden Selevkosların hükümdarı 3. Antiochus Roma ile giriştiği savaş sonrası bölgedeki nüfuzunu kaybetti. Selevkos hakimiyetinin zayıflaması bölgeyi korsanlar ve haydutlar için ideal bir bölge haline getirdi. 

Kilikyalı Korsanların tamamı Kilikyalı değildi, Girit'ten dahi korsanlar Kilikya kıyısını korunmak ve gemilerine erzak almak adına kullanıyordu. Milattan önce 103 senesinde Roma Kilikyalı korsanların Akdeniz'deki faaliyetlerini durdurmanın vaktinin geldiğini düşünerek sefer başlatıp Düz Kilikya'yı fethetti. Düz ve Dağlık Kilikya bu dönemde Romalılarca Cilicia Pedias ve Cilica Trachea olarak adlandırılıyordu. Milattan önce 78 ila 74 seneleri arasında Roma bir sefer daha başlatarak dağlık bölgeyi ele geçirse de, tüm bu kara seferleri korsanları pek fazla etkilemedi.

Büyük Pompey Pontus Kralı 6. Mithridates'le olan savaş sebebiyle Anadolu'da yer aldığı esnada Mithridates'in Roma'ya karşı Kilikyalı Korsanları kullandığını görmesi üzerine gözünü bu bölgenin üzerine dikti ve milattan önce 67 senesinde Korakesion Muharebesinde korsanları yenilgiye uğratarak bölgeyi 6 farklı parçaya ayırdı.

Antiochus & Iotapa
Pompey'in Kilikya'yı gerçek anlamda Roma'ya entegre etmesinin ardından bölge Roma politikasında önemli noktalardan biri haline geldi. Mark Anthony ve Kleopatra'nın ilişkisi Kilikya'daki Tarsus kentinde başlayacak, Antony aralarında kereste üretimiyle bilinen Hamaxia kenti dahil olmak üzere Cilicia Aspera'dan hatırı sayılır miktarda toprak parçasını Kleopatra'ya verecekti. Bu keresteler daha sonraları Actium Muharebesinde savaşan gemiler için kullanılacaktı.

Antony ve Kleopatra Actium Muharebesinde daha sonraları Augustus Caesar ismiyle bilinecek olan Octavian tarafından yenildikten sonra Kilikya eyaleti Suriye eyaletiyle birleştirildi. Augustus'un ardılı Tiberius bölgenin kuzeyinde yer alan Kapadokya Krallığı ile yakından ilgileniyordu. Roma'ya bağlı bir krallık olan Kapadokya Archelaus tarafından yönetiliyordu, Archelaus'un Roma ile ilişkileri iyiydi fakat Roma'ya bağlı diğer ülkelerle sıkıntılar yaşıyordu, bu sebeple Tiberius onu öldürtmeye çalışsa da, Archelaus bir süre sonra doğal sebeplerden hayatını kaybetti ve krallığı Roma'ya dahil edildi. Oğluna ailesinin Roma'ya olan sadakatinin bir karşılığı olarak Cilicia Aspera eyaleti verildi.

Kapadokya Krallığının kraliyet ailesi bölgede o dönem 4. Antiochus'un babası 3. Antiochus tarafından yönetilen Kommagene Krallığını yöneten aileyle bağlantılıydı. Tiberius Kapadokya'yı Roma'ya dahil ederken Kommagene'yi de Suriye-Kilikya eyaletinin bir parçası haline getirmişti. 4. Antiochus buna karşı çıkacak güce sahip değildi ve kız kardeşi Iotapa ile birlikte Roma'ya gönderilerek burada Roma vatandaşlığı elde etti.

4. Antiochus ve Iotapa kraliyet üyesi olarak Roma'nın en elit kesimleriyle zaman geçirip Mark Antony ve Octavia'nın kızı Antonia ile arkadaşlık kurdu. Antonia Antiochus ve Iotapa'yı torunu Caligula ile tanıştırmıştı. Milattan sonra 38 senesinde Caligula imparator olduktan sonra Kommagene'yi 17 senesinden bu yana bölgeden elde edilen tüm gelirlerle birlikte 4. Antiochus'a devretti. Bir süre sonra Caligula fikir değiştirmiş olacak ki hediyesini geri aldı ve bölge ancak Claudius döneminde tekrar 4. Antiochus hakimiyetine girdi.

Tarihin bir döneminde 4. Antiochus ve Iotapa kardeş olmalarına rağmen evlenip 3 çocuk yaptılar: Gaius Julius Archelaus Antiochus Epiphanes, Callinicus ve Julia Iotapa. 4. Antiochus bir zaman sonra "Uçurum Kenarındaki Antakya" anlamına gelen Antiochia ad Cragum şehrini kurdu, bu şehirde geniş bir tapınak, pazar alanı ve bölgenin önde gelen hamamları yer alıyordu. 

Julia Iotapa milattan sonra 52 senesinde hayatını kaybetti. 4. Antiochus kız kardeşinin ölümü üzerine onun isminde bir şehir inşa ettirme kararı aldı. Iotapa (Aytap) ismindeki bu şehir bir akropolise ve savunma amaçlı kalın duvarlara sahipti. Şehir bir süre sonra darphanesiyle tanınır hale geldi. Şehrin kurulduğu toprak parçasının esasında bir ada olma ihtimali de mevcuttur, tarihçi Flavius Josephus İmparator Vespasian Ciilica Campestris ve Cilica Aspera bölgelerini birleştirdiğinde Julia Iopata kontrolünde bir adayı bağımsız bıraktığından bahseder, bu ada yüksek ihtimalle Aytap'tır.

Roma ile Sorunlar
Vespasian imparator olduktan bir süre sonra 4. Antiochus Suriye valisi Lucius Junius Casennius Paetus tarafından imparatoru devirmek için komplo kurmakla suçlandı. Her ne kadar Antiochus her zaman Roma'nın sadık bir dostu olmuş olsa da, Vespasian Paetus'a güvenerek Kommagene Krallığının resmiyetine son verip Paetus'a Antiochus'a saldırması için izin verdi.

Tarihte en son Paetus'un Antiochia ad Cragum'a doğru sefere çıktığı biliniyor. Bazı kaynaklar Antiochus'un oğullarının Paetus ile savaştığına dair emareler barındırırken, diğer kaynaklar hiçbir şey yaşanmadığını ve Antiochus'un bölgeyi terk ettiğini gösteriyor. Ne yaşanmış olursa olsun bilinen bir şey bir süre sonra Antiochus ve çocuklarının Roma'ya taşınıp orada yaşamaya başladığı.

Milattan sonra 74 senesinde Antiochus tarafından yönetilen bu bölge Roma'ya tamamen bağlandı. Daha önce de bahsedildiği üzere Aytap bu dönemde Antiochus'un kızı Julia Iotapa ve kocasının hakimiyetinde olabilir. Şehirdeki darphaneden Trajan ve Valerian dönemlerine dair kayıtlarda sözedilse de, Üçüncü Yüzyıl Kriziyle birlikte şehir yüksek ihtimalle bir deprem sonrası terk edilmiştir.

[baywatch06]

harika bi içerik